عربستان سعودی و ایران به امضای بیانیه مشترک تحت نظارت چین در 10 مارس بسنده نکردند. دیدارهای مقامات در سطح وزیران و سفیران ادامه یافت که اعتبار و بیان منافع واقعی حزب را می بخشد و فرصت منطقه ای را افزایش می دهد. همکاری و کاهش نفوذ خارجی. این مسیر با ادامه مذاکرات به مدت دو سال مطابقت دارد که شاهد پیشرفت در بحث در مورد موضوعات و زمینه های حیاتی بودیم. آنچه این روزها شاهد آن هستیم نیازمند بررسی فرصت ها در حوزه های امنیتی، دفاعی و سیاست خارجی است.
از منظر بنیادین، توافق را نمی توان از مسیرهای تغییر در روابط منطقه ای جدا کرد، زیرا زمینه سیاسی جریان رویدادهای جاری است. از زمان اجلاس «الاولا» در ابتدای سال 2020، پادشاهی عربستان سعودی با احتیاط و تسریع وارد چیدمان خانه خلیج شد و بعداً بررسی روابط خود با ترکیه را ارائه کرد. این اقدامات همزمان با تشدید احتمالات جنگ در اوکراین بود، بنابراین عربستان سعودی تمایل داشت عواقب جنگ را در منطقه پیش بینی کند و موضعی بی طرف ایجاد کند که از بارهای احتمالی جلوگیری کند. از دیدگاه ایران مدت هاست که تحت بمباران و محاصره غرب بوده است و به همین دلیل چاره ای جز همسو شدن با گروه کشورهای شرقی به ویژه فدراسیون روسیه و چین با میل به گشایش در برابر ایران نداشت. ابتکارات منطقه ای در سوریه یا یمن.
می توان در نظر گرفت که این توافق پاسخی به گفت وگوهایی بود که در سال های 2021-2022 با هماهنگی عراق و سلطان نشین عمان انجام شد و در آن حلقه نزدیکی سیاسی منطقه ای با پتانسیل تبدیل شدن به یک مرکز تأثیرگذار بود. در روابط بین الملل منافع چین در نزدیک کردن مواضع دو کشور را نمی توان نادیده گرفت، اما تنها عامل نیست، بلکه می توان آن را مکمل اراده مشترک ایران و عربستان و تمایل آنها برای عبور از مرحله گذشته و بارهای آن دانست. بنابراین، توافقنامه قدرت خود را از درک منافع جمعی دوجانبه یا منطقه ای می گیرد.
محتوا علاوه بر تشخیص منافع و توافقات قبلی، به خودی خود موضوعی بحث برانگیز نیست و غالباً وجود ملاحظات یا ابهام مربوط به تردید طرفین در هر گونه توافق در مورد برخی موارد اختلاف است، اما با بررسی موارد بیانیه مشترک، آن را در بررسی مسائل پیچیده مستقیم و روشن می یابیم. این صورت بندی با ظهور نشانه هایی از ثبات و انسجام اراده برای بهبود روابط و بالا بردن سطح تعهد سیاسی تقویت شد. صحبت در مورد از سرگیری روابط دیپلماتیک، احترام به حاکمیت و سایر اشکال همکاری، توسعه توافقات قبلی تلقی می شود و فضایی است که امکان همکاری دوجانبه و منطقه ای را فراهم می کند.
در حالی که تمرکز اکثر مفسران بر محتوای بیانیه مشترک بود، اعتقاد من این است که ایران و عربستان سعودی آماده اعتمادسازی و انتقال هزینه تنش به منافع مشترک یا فرمول جمعی برای غلبه بر بار سنگین هستند. گذشته و انتخاب سیاست‌های قابل دوام برای رشد و پایداری بر اساس همین مسئولیت، که بعداً منجر به جوی می‌شود که برای کاهش واکنش به تأثیر خارجی کار می‌کند که هزینه بالایی داشت.
این تحولات فرصت هایی را برای همکاری یا ادغام منطقه ای و در عین حال فائق آمدن بر اختلافات حاکم بر چهار دهه در اختیار ما قرار می دهد و از یک سو فراتر از دکترین کارتر است که منبع اصلی بسیاری از بحران ها بود. از سوی دیگر، راه را برای حل و فصل اوضاع سوریه و یمن و ترتیب تلاش ها برای پاسخگویی به چالش های مشترک باز می کند.
انتظار نمی رود این گام صرفاً به عادی سازی روابط دیپلماتیک بین عربستان سعودی و ایران محدود شود، بلکه به دنبال باز کردن راه برای مشارکت گسترده تر در زمینه های مختلف دیپلماتیک، امنیتی و اقتصادی است. می تواند آغاز یک تغییر ژئواستراتژیک برای جمع آوری توانمندی های منطقه باشد. از یک سو سیگنال های قوی از امکان خروج از توهم درگیری فرقه ای و عدم تلقی آن را مشکل سیاسی می دهد و از سوی دیگر همگرایی دو قطب منطقه ایران و عربستان بر سر منافع مشترک احتمال تشدید یا تنش را از بین می برد و خود را وقف بازسازی سیاست ها و منافع می کند.
در مسیر تکمیل فرآیند ایجاد فرصت‌ها، ارزش توافق در تمایل دو طرف آن برای تبدیل آن به رویه‌هایی برای حل مشکلات احتمالی است. نشست امان در 4 آوریل، که شامل سوریه و عراق در کنار عربستان سعودی و ایران بود، به خودی خود نشان دهنده توانایی ادامه شهرک سازی های بسیاری است که ممکن است در مرحله بعدی یمن را نیز شامل شود. آنچه در اینجا می توان به آن اشاره کرد این است که نشست نمایندگان چهار کشور به لحاظ ماهیت شامل کشورهای رینگ منطقه است چرا که عنصر مهمی برای بقیه کشورهای منطقه است.
با توجه به برخورداری دو کشور از مازاد تاثیرگذار در تجارت بین‌المللی انرژی که نشان دهنده شریان حیات این صنعت برای کشورهای آسیای شرقی است، تلاش برای ارتقای سطح هماهنگی سیاسی و رفع عوامل تنش عامل مهمی در ایجاد یک مرکز نفوذ بین‌المللی که نقش آن تنها به تجارت انرژی محدود نمی‌شود، بلکه در زمینه تبدیل قابلیت‌های اقتصادی به مزیت‌های سیاسی نیز فعالیت می‌کند که تأثیرات آن در تعیین جایگاه بین‌المللی و رقابت در جستجوی نقش منعکس خواهد شد. در حمایت از کثرت گرایی نظام جهانی.
با مشارکت عراق در مراحل مقدماتی، انتظار می رود که نقش آن در نزدیکی منطقه ای محوری باشد. با توجه به شهرک‌سازی‌های منطقه‌ای، با تعاملات مستقلی مواجه خواهیم بود که از مبادی نفوذ بین‌المللی دور است و در اینجا به دو عامل مهم می‌توان اشاره کرد. میزبانی سفارت عراق در شهر «مسقط» و حضور عراق به عنوان اولین شریک تجاری کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در میان کشورهای عربی. این وضعیت از امکان بازیگران منطقه ای برای ارائه تضمین های لازم برای حفظ روابط پایدار و کاهش نیاز به کمک طرف های دور پشتیبانی می کند.
علیرغم واگرایی ظاهری با آمریکا و اروپا از یک سو و نزدیک شدن به روسیه و چین از سوی دیگر، قدرت های منطقه پتانسیل ایجاد حوزه نفوذ در روابط و تجارت بین المللی را دارند. وجود حامی برای توافق به معنای وارد شدن به ائتلاف و همبستگی با علل آن نیست، بلکه می‌توان از آن در موقعیت‌یابی صحیح در فضای متلاطم بین‌المللی استفاده کرد.
فرصت را می توان در تلاش برای تشکیل گروه یا بلوک منطقه ای با شعار و هدف توسعه دستاوردهای مشترک به جای تنش از طریق یکپارچه سازی نیازهای منطقه ای تبیین کرد و شاید مهمترین آنها تقویت موضع بی طرفی در قبال درگیری های بین المللی باشد. به گونه ای که به تضعیف اثرات تحریم آمریکا علیه ایران و رفع نیازهای عربستان سعودی برای پیشبرد سیاست های نوسازی و بهینه سازی منابع کمک کند. شاید اهمیت اصلی این گونه روندها همزمانی آنها با یک فرآیند انتقالی احتمالی در ساختار قدرت بین المللی باشد که آن را در موقعیت سیاسی و اقتصادی توانمندتر می کند.
