بازگشایی سفارتخانههای ایران و عراق در سال 69 و عبرتی برای تاریخ معاصر
جنگ ایران و عراق، در جایگاه طولانی‌ترین جنگ قرن بیستم پس از جنگ جهانی دوم، از سال 1980 تا 1988 م، خسارتهای تاریخی بر این دو کشور وارد کرد و پیامدهای ژرفینی در خاورمیانه داشت که تا به امروز نیز ادامه داشته و گمان میرود تا نزدیک به 20 سال آینده نیز اثرات این نبرد 8 ساله، پابرجا و سوسو زن باشد.
▪️نگاهی به آمار و شمارگان
نزدیک به 200 هزار تن در ایران و 400 هزار تن در عراق، جان خود را در اثر این جنگ از دست دادند؛ آمار زخمی‌ها و جانبازان به‌طور کلی در دسترس نیست؛ ولی در کمینه‌ترین چشم‌انداز، نزدیک به 1 میلیون تن با اثرات جنگ در ایران و عراق دست به گریبان شدند.
آمار زیانهای مالی دو سوی جنگ، نزدیک هزار میلیارد دلار تخمین زده شد و سرانجام پس از پایان پذیرفتن جنگ، در نزد ایران بیش از 55 هزار اسیر عراقی و در عراق نزدیک به 40 هزار اسیر ایرانی بر جای ماندند.
با وجود همه‌ی این آمار سهمگین و شگفت‌آور، هر دو طرف، مذاکره را از دست نداده و طی برگزاری مذاکره دوجانبه یا تحت نظارت سازمان ملل، تصمیم به تبادل اسیران و بازگشایی سفارت‌خانه‌ها گرفتند.
در مرداد 1369، سازوکار بده‌بستان اسیران آغاز شد و کاروان‌های هزار نفری از اسیران دو طرف، به‌سوی میهن خویش باز گشتند.
▪️مهر 1369
در مهر 1369، یعنی دو سال پس از انجام‌یافتن جنگ، سفارتخانه‌ی حزب بعث عراق در تهران و سفارتخانه‌ی جمهوری اسلامی ایران در بغداد بازگشایی شد و به روند کاری خود ادامه‌داد. در حالی که هنوز هزاران اسیر از عراق و ایران به میهن خودشان بازنگشته بودند و برابر آمارهای ارائه شده از حزب بعث عراق، حدود 500 تن از اسیران ایرانی در زندان‌های عراق در پی شکنجه یا گریز
از زندان یا در پیامد پیری یا زخم جنگی، جان باخته‌بودند و هنوز طرف آغازگر جنگ از سوی سازمان ملل بازشناخته نشده بود؛ همچنان پادگان اشرف با در بر داشتن 3500 تن از گروهک تروریستی مجاهدین خلق، در استان دیاله و در فاصله‌ی 80 کیلومتری از مرز غربی ایران، بزرگ‌ترین تهدید امنیتی غرب ایران به‌شمار می‌رفت و گروه‌های شیعی در عراق نیز با نفوذ و هماهنگی جمهوری اسلامی ایران، در تکاپو و فعالیت بوده و تهدید ماهوی بر اعتقادات ملی‌گرایانه صدام به‌شمار می‌رفتند؛ عراق و ایران در سازمان ملل، همه‌ی پرونده‌های شکایت جنگی را باز نگه داشته بودند و همچنان برای آغازگر جنگ بودن طرف مقابل، تلاش داشتند؛ اپوزیسیون ضد حزب بعث صدام و اعدامیان سیاسی، همواره به دو کشور ایران یا سوریه پناهنده می‌شدند و پان‌عرب‌های ایرانی از سوی حکومت بعث صدام، سلاح جنگی دریافت می‌کردند.
با این همه، تصمیم سران جمهوری اسلامی ایران و حزب بعث عراق بر این بود که باجود همه‌ی ناسازگاری‌های بنیادین و حل نشدن بخش گسترده‌تر پرونده‌های دو طرف، بایستی سفارتخانههای دو کشور بازگشایی شده و در هر شرایطی راه برای گفتگو و کاهش تنش، باز باشد.
🖋اکبر بیرامی
