چشم انداز سرمایه‌گذاری کشورهای عربی در عراق
( عربستان – امارات – قطر)
در دهه‌های اخیر و پس از روی کار آمدن حزب بعث و قدرت گرفتن صدام کشورهای عربی روابط متفاوتی را با کشور عراق تجربه کردند . سیاست صدام بر ضدانقلاب اسلامی ایران و آغاز جنگ تحمیلی منجر به حمایت کشورهای عربی به حکومت عراق شد و میلیاردهای دلار کمک‌های حمایتی در جنگ تحمیلی به صدام داده شد اما پس از تنش‌های سال 1990 میلادی و حمله عراق به کویت رویکرد کشورهای عربی نسبت به صدام تغییر پیدا کرد و از آن زمان کشورهای عربی صدام را به‌عنوان یک تهدید بالفعل ارزیابی می‌کردند و تلاش می‌کردند تا این قدرت را با کمک کشورهای بین‌المللی خنثی کنند . پس از سال 2003 میلادی و روی کار آمدن رهبران سیاسی جدید عراق و حضور رهبران معارض در این کشور روابط عراق با کشورهای عربی تنش‌زا ارزیابی می‌شد چراکه برخی کشورهای عربی معتقد بودند که حکومت در عراق می‌بایست توسط هم‌پیمانان آن‌ها اداره شود اما با روی کار آمدن شیعیان در رأس قدرت و ارتباط آن‌ها با جمهوری اسلامی ایران برخی کشورهای عربی تلاش کردند با حمایت تروریسم در این کشور دولت مرکزی را ضعیف و ناتوان کنند به‌طوری‌که میلیاردها دلار از گروه‌های تروریستی حمایت شد تا این آرزو و هدف خود را محقق کنند . اقدامات تروریسم در کشور عراق برای ناتوان کردن حکومت مرکزی عملاً بی‌نتیجه بود بلکه نتیجه عکس داد و با تشکیل گروه‌های مقاومت و الحشد الشعبی روزبه‌روز شیعیان قوی‌تر و برخی از گروه‌های اهل‌سنت و دیگر قومیت‌های مختلف عراق به الحشد الشعبی پیوستند .
به نظر کارشناسان پس از شکست داعش برخی از کشورهای عربی به این نتیجه رسیدند حمایت از گروه‌های تروریستی برای ناتوان کردن حکومت مرکزی عراق پروژه‌ای شکست‌خورده بوده و عملاً در 15 سال گذشته فقط حکومت مرکزی و رهبران آن را منسجم‌تر و قوی‌تر کرده است به همین دلیل تغیر سیاست و رویکرد کشورهای عربی با عراق در دستور کار قرار گرفت و از سال 2017 – 2018 شاهد نزدیکی روابط بین کشورهای عربی و حکومت مرکزی عراق بودیم . کارشناسان معتقدند که کشورهای عربی به دنبال آن هستند تا با افزایش روابط اقتصادی و تجاری خود به عراق بتوانند نفوذ بیشتری در بین رهبران سیاسی و مردم این کشور داشته باشند همچنین این کشورها معتقدند با سرمایه‌گذاری مستقیم در صنعت‌های مختلف در عراق بتوانند وابستگی‌های را برای این کشور ایجاد کنند . بدون شک ازسرگیری روابط ایران با کشورهای عربی کمک شایانی در روابط عراق با کشورهای عربی داشته است به همین دلیل کشور عراق تلاش ویژه‌ای برای ازسرگیری روابط بین دیگر کشور عربی و ایران به‌عنوان میانجی دارد . در ماه‌های اخیر بود که به میزبانی عراق بارها مسئولان ایران و عربستان با هم جلسه داشتند و پس ازسرگیری روابط دو کشور امروز عراق میزبان رهبران سیاسی ایران ، مصر و اردن می‌باشد .
1 – امارات و عربستان :
امارات و عربستان سعودی در توافقی که در روزهای اخیر اعلام شد، هرکدام ۳میلیارد دلار برای سرمایه‌گذاری و پروژه‌های تجاری در عراق اختصاص دادند. «عبدالرزاق الزهیری» رئیس فدراسیون اتاق‌های بازرگانی عراق (FICC)، بر اهمیت این توافق برای بازگرداندن اقتصاد عراق به ریل خود تأکید کرد. وی درباره ایجاد سیستم یکپارچه برای واردات و صادرات کالا گفت: «عراق باید همگام با سرعت دنیا حرکت کند و روند تجارت خود را در سطح جهانی با در نظر گرفتن استانداردهای بانک جهانی برقرار کند.» زهیری با برداشتن یک گام به ساختن عراق با اقتصادی توسعه‌یافته افزود: «گام اول با ثبت اطلاعات برای بازرگانان و ثبت شرکت‌ها آغاز شد. این حمایت بزرگی است که از سوی شورای وزیران و سازمان ملل دریافت کردیم و به مرحله خوبی رسیدیم.» وی خاطرنشان کرد که موقعیت جغرافیایی مرکزی عراق به‌خوبی این کشور را برای رقابت در تجارت جهانی قرار می‌دهد و اروپا را به آسیا متصل می‌کند.عربستانی‌ها در آینده تصمیم دارند با شرکت آرامکو عربستان در میدان‌های گازی عکاز در الانبار و پروژه نبراس در حوزه پتروشیمی عراق سرمایه‌گذاری کنند . ( منبع ) همچنین سفیر عربستان در بغداد از امضای توافقنامه سرمایه‌گذاری یک میلیارد دلاری برای احداث بزرگ‌ترین مرکز خرید در بغداد خبر داد که دربرگیرنده دفاتر شرکت‌های بزرگ عراقی، 4 هزار واحد مسکونی و 2500 ویلا نیز خواهد بود.( منبع )برخی کارشناسان معتقدند سیاست عربستان در مصر ( نفوذ اقتصادی و تأثیر مستقیم بر رهبران سیاسی )در کشور عراق نیز تکرار خواهد شد . . قابل‌ذکر است هم‌اکنون حجم سرمایه‌گذاری‌های عربستان در مصر به 55 میلیارد دلار رسیده است و نزدیک به 7 هزار شرکت عربستانی در مصر در 5350 پروژه در بخش‌های مختلفی سرمایه‌گذاری کرده و فعالیت دارند.
2 – قطر :
تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر در ماه‌های اخیر( سال 2023 ) میلادی در اجلاس مطبوعاتی مشترکی با محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق بر ادامه حمایت کشورش از ملت عراق تأکید کرد.ایشان تأکید کرد که این کشور قصد دارد پنج میلیارد دلار در بخش‌هایی از عراق طی سال‌های آتی سرمایه‌گذاری کند. قطر اعلام کرده است که پروژه‌های سرمایه‌گذاری کشور قطر در عراق در حوزه نفتی ، برق ، پالایشگاه ، گاز و پروژه مسیر توسعه خواهد بود . ساخت دو شهرک نمونه 50 هزارنفری نیز در دستور کار دو کشور قرار گرفت . مسئولان قطر اعلام کردند این سرمایه‌گذاری‌ها حوزه بهداشت، صنعت و گردشگری را نیز در بر خواهد گرفت و تخمین زده می‌شود تا سال 2028 میلادی این پروژه‌ها محقق و مبلغ سرمایه‌گذاری کشور قطر در عراق به 7 میلیارد دلار خواهد رسید. ( منبع) یکی از دلایلی قطر برای سرمایه‌گذاری در پروژه توسعه عراق ، انتقال گاز قطر به اروپا می‌باشد . ( منبع )
قابل‌ذکر است که مسیر توسعه از بندر بزرگ فاو عراق به ترکیه شروع و به شبکه مواصلاتی اروپایی متصل می‌شود. دولت عراق تصمیم دارد تا اواسط سال 2025 مرحله اول طرح بندر فاو را اجرایی کند.وزیر حمل‌ونقل عراق همچنین گفت که درصد پیشرفت در بندر فاو به بیش از 50 درصد رسیده و جاده توسعه مسیر توسعه منطقه و جهان را شکل می‌دهد و به نفع تمام کشورهای منطقه است.
درنتیجه پیش‌بینی می‌شود که کشورهای عربی به‌ویژه عربستان ، قطر و امارات برای نفوذ بیشتر در عراق سرمایه‌گذاری‌های کلانتری در حوزه‌های زیرساختی عراق به‌ویژه نفت و گاز و صنعت خواهد داشت .
محمد باقر حکیم
