وضعیت آموزشی و تحصیلی در عراق، چگونه است؟
به قلم: سلام محمد العبودي
افزون بر سایر خدمات در تمامی وزارتخانه‌ها، سیستم آموزشی در عراق با چالش‌های متعددی مواجه است که بر کیفیت آموزش تأثیر می‌گذارد؛ وضعیت تحصیل با وجود اهمیتش، از چالش‌ها و پیچیدگی‌های ویژه‌ای برخوردار است، مانند سایر نیازهای شهروندان در کشور.
سیاست‌بازی‌های بسیار و دوره‌های جنگ‌های طولانی، تأثیر منفی بر تحصیل داشت، همچنین وضعیت اقتصادی که بر روان دانش‌آموزان و دانشجویان در همه مقاطع تأثیر گذاشت و این عوامل به تخریب زیرساخت‌های مدارس و دانشگاه‌ها در اکثر مناطق، به ویژه مناطق دورافتاده، انجامید.
عراق دوره‌های طولانی از درگیری‌ها و جنگ‌ها را پشت سر گذاشته است که منجر به تخریب زیرساخت‌های مدارس و دانشگاه‌ها در بسیاری از مناطق شد. این چالش‌های امنیتی باعث ایجاد اختلال در فرآیند آموزشی شدند، به‌ویژه در مناطقی که شاهد اعمال خشونت یا درگیری‌ها بودند، به‌علاوه اوضاع سیاسی ناپایدار در کشور غالباً بر ثبات سیستم آموزشی تأثیر می‌گذارد.
یکی از مشکلات اصلی که سیستم آموزشی کشور با آن مواجه است، کمبود زیرساخت‌ها است. بسیاری از مدارس و دانشگاه‌ها از تجهیزات مدرن بی‌بهره‌اند، علاوه بر اینکه تعداد زیادی کلاس‌های شلوغ به‌ویژه در مدارس ابتدایی، متوسطه و راهنمایی در برخی مناطق روستایی وجود دارد، و هنوز هم در مناطق روستایی مدارس خشتی یا ساختمان‌های قدیمی وجود دارند که نتوانسته‌اند محیط آموزشی مناسبی فراهم کنند؛ در عوض به‌جای مدارس جدید، خرابی بر شهرها سایه افکنده به گونه‌ای که سه مدرسه در یک ساختمان و با سه وعده غذایی وجود دارد.
کمبود منابع مالی یکی از چالش‌های اصلی است و این مسئله به شدت بر بخش آموزشی در عراق تأثیر می‌گذارد، زیرا کمبود تأمین مالی دولتی که به آموزش اختصاص یافته است وجود دارد. با وجود اینکه عراق بخشی از بودجه‌اش را به بخش آموزش اختصاص می‌دهد، این مبلغ برای تأمین تمام نیازهای مدارس از تجهیزات و کتاب‌های درسی، وسایل آموزشی و حقوق معلمان کافی نیست. همچنین بسیاری از معلمان از کاهش دستمزدها و نبود آموزش کافی رنج می‌برند، به‌دلیل کمبود دوره‌های مهارتی و ضعف کادر آموزشی که برگزارکننده این دوره‌ها هستند و عدم تطابق با دنیای مدرن.
کمبود نیروی آموزشی آموزش دیده در عراق، به کمبود تعداد معلمان واجد شرایط و متخصص در برخی از مواد درسی دچار است. گاهی اوقات، معلمان با چالش‌هایی در راستای هماهنگی با پیشرفت‌های جدید در زمینه آموزش، مانند استفاده از فناوری در تعلیم و تربیت مواجه می‌شوند. همچنین سطح آموزش در برخی از مدارس دولتی ممکن است به دلیل تعداد زیاد دانش‌آموزان، نسبت به مدارس خصوصی پایین باشد و بسیاری از والدین دانش‌آموزان از عهده هزینه‌ها برنیایند.
در زمینه آموزش عالی در عراق، اصل سرمایه‌گذاری حاکم بوده و فرزندان خانواده‌های کم‌درآمد قادر به ثبت‌نام در آن دانشگاه‌ها نیستند. از آنجا که این دانشگاه‌ها نمرات کمتری نسبت به دانشگاه‌های دولتی قبول می‌کنند، این امر منجر به این شده که مراکز آموزش عالی به نوعی مختص فرزندان ثروتمندان شده و فرزندان با سطح کمتر از نظر مالی از دانشگاه‌هایی که واجد شرایط آن هستند محروم شوند، اگر نتوانند در دانشگاه دولتی صندلی بگیرند.
با توجه به چالش‌های بزرگ، عراق تنها به افزایش دانشگاه‌های غیرانتفاعی برای بهبود وضعیت آموزش امید دارد؛ دولت عراق نیاز به تخصیص مبلغ مناسب با وضعیت اقتصادی برای والدین دانش‌آموزان دارد تا فشار بر دانشگاه‌های دولتی کاهش یابد، اگر نتوانند همه دانش‌آموزان را جذب کنند. همچنین باید رقابتی بین دانشگاه‌ها ایجاد شود، برخی دانشگاه‌های غیرانتفاعی در این زمینه زیاده‌روی کرده و نیاز به به‌روزرسانی برنامه‌های درسی دارند تا رقابت مالی ایجاد شود و برخی برنامه‌های آموزشی ارائه گردد یا سازوکارهایی به‌وجود آید که به خانواده‌های کم‌درآمد نیز مفید باشد.
امیدواریم که دولت‌های ما به اهمیت ویژه آموزش توجه داشته و مدارس دولتی کافی و به‌روز بسازند. در ماده ۳۴ بند دوم آمده است: “آموزش رایگان حق همه عراقی‌ها در مراحل مختلف آن است” و به‌نظر می‌رسد که این مقوله باعث تخریب عمدی فرآیند آموزشی شده است.
