ترک سوئد توسط برخی از مهاجران عراقی‌تبار: پیشینه و پیامدها
احمد الهرمزي
بر اساس آمار رسمی اداره آمار سوئد و اداره مهاجرت این کشور، جامعه عراقی‌الاصل پس از فنلاندی‌ها و سوری‌ها، سومین اقلیت بزرگ در سوئد محسوب می‌شود و حدود ۲ تا ۳ درصد از جمعیت ۱۰.۵ میلیونی این کشور را تشکیل می‌دهد. این جامعه عمدتاً در شهرهای بزرگی مانند استکهلم، مالمو و یوتوبوری ساکن هستند و از تنوع قومی و زبانی برخوردارند، از جمله عرب‌ها، کردها، ترکمن‌ها، آشوری‌ها/سریانی‌ها و مندایی‌ها.
تا پایان سال ۲۰۲۴، تعداد متولدین عراقی مقیم یا تابعیت‌گرفته در سوئد به ۱۴۳,۱۶۰ نفر رسید، در حالی که تعداد متولدین سوئد با اصالت عراقی (والدین یا اجداد عراقی) حدود ۹۳,۳۲۳ نفر برآورد شده است. با این حال، آمار رسمی همیشه تفکیک دقیقی بین نسل دوم و نسل‌های بعدی ارائه نمی‌دهد.
مهاجرت معکوس: پدیده‌ای نوظهور
در سال‌های اخیر، پدیده‌ای جلب‌توجه مشاهده شده است: خروج برخی از اعضای این جامعه از سوئد به کشورهایی که در آن احساس امنیت و ثبات بیشتری می‌کنند. این موضوع بحث‌هایی در رسانه‌ها و محافل عمومی درباره دلایل و پیامدهای این روند برانگیخته است.
تغییر سیاست‌ها و پیامدهای آن
از جمله عواملی که تحلیلگران به این پدیده نسبت می‌دهند، تغییر سیاست‌های دولت فعلی در زمینه مهاجرت و اقامت است. شرایط اخذ تابعیت سخت‌تر شده و دامنه آزادی‌های عمومی کاهش یافته، که برخی آن را نشانه‌ای از سیاست‌های سخت‌گیرانه‌تر نسبت به سوئدی‌های با اصالت خارجی می‌دانند.
عوامل اقتصادی-اجتماعی و مقاصد جایگزین
علاوه بر این، عوامل اقتصادی مانند افزایش هزینه‌های زندگی (به‌ویژه در شهرهای بزرگ)، کاهش برخی مزایای اجتماعی و بحران مسکن، یافتن خانه‌ای با قیمت مناسب را برای برخی خانواده‌ها دشوار کرده است. پژوهشگران همچنین اشاره می‌کنند که برخی مهاجران با چالش‌هایی در بازار کار مواجه هستند، از جمله دشواری یافتن شغل متناسب با مهارت‌هایشان یا فرصت‌های پیشرفت شغلی به‌دلیل پیشینه قومی‌شان.
از نظر اجتماعی، با وجود اینکه سوئد به جامعه‌ای باز و دموکراتیک معروف است، برخی افراد احساس می‌کنند موانع فرهنگی یا اجتماعی مانع ادغام کامل آن‌ها می‌شود، حتی پس از سال‌ها اقامت و کار در سوئد. این مسئله ممکن است برخی را به جست‌وجوی محیط‌های جایگزین سوق دهد که در آن فرصت‌های بیشتری احساس می‌کنند.
مهاجرت معکوس تنها به بازگشت به عراق محدود نمی‌شود؛ برخی به کشورهای اروپایی دیگر مانند آلمان یا هلند، یا حتی خارج از اتحادیه اروپا (مثل کانادا یا خاورمیانه، به‌ویژه برای متخصصان در کشورهایی مانند امارات و قطر) کوچ می‌کنند، جایی که فرصت‌های شغلی مناسب‌تری می‌یابند، حتی اگر هزینه زندگی تفاوت چندانی با سوئد نداشته باشد.
پیامدهای احتمالی
خروج برخی مهاجران عراقی‌الاصل از سوئد پدیده‌ای چندعاملی است که در آن سیاست‌های دولتی، مسائل اقتصادی، اجتماعی و فردی درهم‌تنیده‌اند. اگرچه میزان این پدیده هنوز نسبت به کل جامعه عراقی‌تبار کم است (بر اساس آمار، حدود ۲۰۰۰ نفر در سال ۲۰۲۴ رسماً خروج خود از سوئد را ثبت کرده‌اند)، اما تداوم آن می‌تواند چالش‌هایی برای سیاست‌های ادغام و ساخت اعتماد بین مهاجران و نهادهای دولتی ایجاد کند.
این پدیده، اگرچه همه اعضای جامعه عراقی را دربرنمی‌گیرد، ممکن است به از دست رفتن مهارت‌ها و تخصص‌هایی بینجامد که سوئد طی سال‌ها از طریق برنامه‌های ادغام و آموزش به دست آورده است. همچنین، در بلندمدت، در صورت تداوم روند فعلی، ممکن است جذابیت سوئد به‌عنوان مقصد مهاجرت کاهش یابد.
