بازگشت حیات به تالاب‌های استان میسان
علی نوریان
تالاب‌های جنوب شرقی استان میسان از جمله زیباترین و وسیع‌ترین باتلاق‌های مناطق جنوبی کشور به شمار می‌روند و جاذبه‌های دیدنی و گسترده‌ای همچون «هور ام الناعج» و «برگة السوداء» را در بردارند. این تالاب‌ها از جنوب شرقی شهرستان «الکحلاء» به سمت شرق شهرستان «القلعة» و منطقه «العزیر» تا مرز ایران امتداد می‌یابند.
در همین راستا جمعة المالکی، پژوهشگر و نویسنده، بیان می‌کند: «حتی در سال‌هایی که دچار خشکسالی بوده و بارندگی‌ها کاهش می‌یابد، بسیاری از مناطق تالابی به دلیل تنوع زیستی ویژه‌ای که شامل ماهی‌ها، پرندگان، خزندگان و گیاهانی مانند نی، پاپیروس و دیگر گیاهان بومی است که در فصل بهار یا حاشیه تالاب‌ها رشد می‌کنند، همچنان قادر به حفظ آب کافی برای ادامه حیات خود هستند.»
هورهای میسان نیازمند توجه ویژه برای احیای گردشگری هستند
به گفته عبدالحسین بریسم، خبرنگار و فعال رسانه‌ای عراقی، با وجود تنوع و زیبایی‌های اغواکننده، هورهای میسان در مقایسه با «هورهای جبایش»، کمتر مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفته‌اند و این موضوع نشانگر وجود چالش‌های جدی در ایجاد محیطی مناسب برای جذب گردشگران به این منطقه است که باید مورد توجه قرار گیرند. به عقیده بریسم برخی از مهم‌ترین این چالش‌ها به شرح زیر می‌باشند:
1-نبود هتل‌های مناسب با قیمت متوسط در مرکز منطقه میسان.
2-مشکلات مربوط به اخذ مجوزهای امنیتی به دلیل واقع شدن در منطقه مرزی.
3-فقدان زیرساخت‌های اقامتی مناسب در داخل هورها برای گردشگران.
4-انحصاری بودن استفاده از نیزارها برای نهادهای دولتی.
5-هزینه بالای اقامت در هتل کورومیک.
بریسم بر این باور است که حل این مسائل می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر افزایش گردشگران به هورهای میسان داشته باشد. امیدوار است که مشکلات مذکور که به احتمال زیاد توسط دولت محلی میسان قابل رفع هستند، با همکاری نیروهای حفاظت از مرزها حل شود. درخواست اصلی این است که مقدار معینی آب به تالاب‌ها اختصاص یابد. این مقدار باید از سهمیه استان میسان جدا گردد تا به پایداری تالاب‌ها و حفظ تنوع زیستی غنی آنها کمک شود. همچنین، این اقدام می‌تواند از ساکنان بومی تالاب‌ها حمایت کند و به جلوگیری از مهاجرت آنها یاری رساند تا بتوانند به فعالیت‌های کشاورزی، دامداری و ماهیگیری ادامه دهند.
استاندار میسان برای احیای هور الحویزه دست به کار شد
استاندار میسان، حبیب ظاهر الفرطوسی، با انجام بازدید میدانی از سه رودخانه اصلی تغذیه‌کننده هور الحویزه، شامل رودخانه‌های ام الطوس، الزبیر و الحسیجی، و همچنین گشت زنی در داخل هور الحویزه، به‌طور مستقیم از وضعیت آبدهی این رودخانه‌ها و میزان آبگیری هور پس از بارندگی‌های شدید و سیلاب‌های اخیر در استان میسان آگاه شد. توجه به این موضوع نه‌تنها به حفظ محیط زیست و اکوسیستم منطقه کمک می‌کند، بلکه به تأمین معیشت ساکنان محلی نیز ارتباطی مستقیم دارد.
استاندار بر اهمیت هورها از منظر گردشگری و اقتصادی تأکید کرد و بیان نمود که استان میسان مصمم است هورها را به عنوان یک مجموعه گردشگری بزرگ توسعه دهد و آنها را به عنوان یک پناهگاه ملی حفاظت کند. از دیگر اهداف استان میسان فراهم کردن محیط مناسب برای جذب گردشگران، بازدیدکنندگان و پژوهشگران و توجه به نیازهای ساکنان محلی هورها به شمار می‌آید. همچنین، استاندار از دولت مرکزی عراق دعوت کرد تا به تعهدات خود در تأمین سهم آب مورد نیاز مناطق هورها طبق توافقنامه ثبت آن در فهرست میراث جهانی پایبند باشد و خواستار اختصاص سهم آب جداگانه‌ای برای حمایت از توسعه زیست‌محیطی و اکولوژیکی این مناطق شد.
هور الحویزه زنده شد و طبیعت میسان جان گرفت: رهاسازی میلیون‌ها بچه‌ماهی در تالاب‌های میسان
مهندس ماجد جمعة عبدالحسن، مدیر جهاد کشاورزی میسان، در مورد وضعیت هور الحویزه بیان می‌کند: «بر اساس برآوردهای مدیریت منابع آبی المارد در استان میسان، میزان آبدهی سه رودخانه اصلی که به هور الحویزه منتهی می‌شوند، به‌طور چشم‌گیری افزایش یافته است. به‌طوری‌که دبی آب رودخانه الزبیر به سمت هورها به ۴۵ متر مکعب بر ثانیه، رودخانه ام الطوس به ۲۳ متر مکعب بر ثانیه و رودخانه حسیجی به ۲۹ متر مکعب بر ثانیه اندازه‌گیری شده است.»
در حال حاضر، ۷۰ درصد از مساحت کلی هور الحویزه زیر آب رفته است و این نسبت در سایر تالاب‌ها بین ۴۰ تا ۶۵ درصد متغیر است. این افزایش قابل توجه در سطح آب تالاب‌ها، منجر به احیای گسترده‌ای در مناطق هور گردیده و رضایت ساکنان این مناطق را به دنبال داشته است. با توجه به فراوانی منابع آبی در تالاب‌های استان میسان، اداره جهاد کشاورزی این استان اقدام به رهاسازی ۸۶ میلیون و ۶۰۰ هزار قطعه بچه‌ماهی کپور در این مناطق نموده است. این بچه‌ماهی‌ها از مراکز تکثیر ماهی المشرح و المیمونه تأمین شده‌اند که از این تعداد، ۱۹ میلیون و ۱۰۰ هزار قطعه از مرکز المشرح و ۶۷ میلیون و ۵۰۰ هزار قطعه از مرکز المیمونه به دست آمده است. مناطق هدف برای رهاسازی این بچه‌ماهی‌ها شامل برکه ام‌النعاج، هور العروکه، هور عوده، هور البطاط و هور سبل الولد می‌باشد.
این اداره به منظور تثبیت و بهبود شرایط زندگی ساکنان منطقه، اقدام به آغاز پروژه‌های متعددی در همکاری با سازمان‌های بین‌المللی نموده است. یکی از این اقدامات شامل انجام تحقیقات پیرامون کشت گیاهان شور و استفاده از سیستم‌های آبیاری قطره‌ای، به‌ویژه در زمینه پرورش خشک گاومیش در استان میسان است. این طرح‌ها با هدف توسعه کشاورزی در ابعاد گیاهی و دامی، همچنین افزایش تولیدات آبزی و بهبود وضعیت اقتصادی ساکنان منطقه طراحی و به مرحله اجرا درآمده‌اند.
احیای تالاب‌های عراق؛ نتیجه بارندگی‌های اخیر و توافقات بین‌المللی
در همین راستا، فعال محیط‌زیستی، احمد الساعدی، بیان می‌کند: «ما نسبت به احیای تالاب‌ها در این فصل خوش‌بین هستیم. این خوش‌بینی از بارش‌های اخیر و سیلاب‌هایی ناشی می‌شود که به عراق وارد شده‌اند. این منابع آبی توانسته‌اند به دورترین نقاط تالاب‌ها رسیده و بیش از ۵۰ درصد از آنها را پوشش دهند. امید فراوانی وجود دارد که این احیا تداوم یابد، به‌ویژه پس از دیدار رئیس‌جمهور ترکیه از عراق که در جریان آن، مسائل مختلفی از جمله موضوع پیچیده آب مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در این سفر، دو طرف بر سر ادامه رهاسازی آب به سوی عراق توافق کردند. ما امیدواریم که وزارت منابع آبی سهم مناسبی از آب را به تالاب‌ها تخصیص دهد تا خسارات ناشی از چهار سال خشکسالی را جبران شود. در طول این مدت، ساکنان این مناطق ارزش‌های طبیعی بی‌نظیری را که بر زندگی روزمره‌شان تأثیرگذار بود، از دست داده‌اند.»
عبدالحسین بریسم نیز در این خصوص می‌گوید: «امروزه تالاب‌ها بار دیگر به کانون توجهات تبدیل شده‌اند و زندگی به رودخانه‌ها، نیزارها و گیاهان پاپیروس بازگشته است. پرندگان و حیوانات آبزی به زیستگاه‌های اصلی خود بازگشته‌اند؛ پیش از این، به دلیل خشکی این مناطق، آنها به کشورهای همسایه، به‌ویژه ایران و کویت، مهاجرت کرده بودند. کشور کویت اقدام به ایجاد هفت دریاچه مصنوعی کرده بود که پرندگان تالاب هور الحویزه را به سوی خود جذب کرده بود. با بازگشت آب به تالاب‌ها در این فصل، شاهد بازگشت تعداد زیادی از پرندگان و گونه‌های نادر به زیستگاه‌های طبیعی خود در جنوب عراق، به‌خصوص در مناطق تالابی، بوده‌ایم. ما از وزارت منابع آبی درخواست داریم تا بخش‌های مسئول را موظف کند که اقدامات لازم را برای پاکسازی رودخانه‌ها انجام دهند و برخی از آنها را، مانند ورودی رودخانه المشرح که از رود دجله منشعب شده و در مرکز شهرستان العماره قرار دارد، با بتن‌کاری تثبیت نمایند.»
