عفیفه اسکندر.. بلبل هزاردستان عراق
عفيفة اسکندر خواننده زن عراقی است .. او لقب “شحروره عراق” (پرنده هزاردستان عراق) را به خود اختصاص داده است.
او در موصل به دنیا آمد و پدرش عراقی ارمنی مسیحی و مادرش یونانی بود و در بغداد زندگی می‌کرد. او در سن پنج سالگی آواز خواند و اولین کنسرتش را در سال ۱۹۳۵ اجرا کرد و به عنوان منلوجست (خواننده رسمی و فولکلور) در جامعه عربی موسیقی شناخته شد، چرا که در سبک‌های مختلف آواز و مقام‌های عراقی مهارت داشت.
او از یک خانواده فرهنگی و هنری بزرگ شد، مادرش چهار ساز موسیقی می‌نواخت و نامش “ماریكا دمتری” بود و در کاباره هلال که قبلاً به نام (ماجیستیک) معروف بود، به عنوان خواننده فعالیت می‌کرد. این کاباره پس از اشغال بغداد در منطقه المیدان در باب المعظم تأسیس شده است، مانند بسیاری دیگر از کاباره‌ها که تا سال ۱۹۴۰ به فعالیت ادامه دادند. مادرش اولین حامی او بود و همیشه به او توصیه می‌کرد که خودخواهی قبر هنرمند است.
او در سن ۱۲ سالگی با مرد عراقی ارمنی به نام “اسکندر اصطفیان” که نوازنده و هنرمند بود و بیش از ۵۰ سال سن داشت، ازدواج کرد و از او لقب “اسکندر” را گرفت.
او برای اولین بار در یک کاباره کوچک در شهر اربیل در میانه سال‌های سی به صحنه آمد و به او “جابركلی” به معنی اسلحه‌ی رگباری می‌گفتند و این نام به دلیل سبک آوازش بود که به علت سن کم و عدم بلوغ صدایش، سریع بود. اولین آهنگی که در اربیل خواند، به نام “زنوبه” بود و او در آن زمان ۸ ساله بود.
سیر فعالیت حرفه‌ای هنری عفيفة اسکندر
او فعالیت هنری خود را از سال ۱۹۳۵ با آواز خواندن در باشگاه‌ها و کلوپ‌های بغداد آغاز کرد و در بهترین کلوپ‌های آن زمان پایتخت بغداد، مانند کلوپ‌های (الجواهری)، (الهلال)، (کاباره عبدالله) و (برادیز) اجرا می‌کرد. لازم به ذکر است که کلوپ‌ها در گذشته بهتر از کلوپ‌های اجتماعی فعلی بودند. عفيفة با نبوغی که قابل تحسین بود، توانست خود را با جوّ هنر وفق دهد و به سرعت تبدیل به یک ستاره در دنیای موسیقی شد. او در آن زمان جوان و باهوش بود و شخصیت‌های مهم و با موقعیتی اجتماعی به دور او جمع می‌شدند. او برای آن‌ها مونولوگ‌هایی به مدت ۵ تا ۶ دقیقه به زبان‌های ترکی، فرانسوی، آلمانی و انگلیسی اجرا کرد و با هنرمندانی چون (منیره الهوزوز) و (فخریه مشتت) همکاری داشت.
او در سال ۱۹۳۸ به قاهره سفر کرد و در آنجا آواز خواند و مدت طولانی با گروه (بدیعه مصابنی) در مصر که مشهورترین رقاصه و بازیگر مصری در دهه ۴۰ میلادی بود، همکاری کرد. همچنین با گروه تحیه کاریوکا نیز کار کرد. یکی از مهم‌ترین مشارکت‌های او در عرصه سینما، بازی در فیلم (روز شاد) با هنرمند بزرگ مرحوم محمد عبدالوهاب و فاتن حمامه بود که در آن آهنگی نیز اجرا کرد، اما متأسفانه این آهنگ هنگام نمایش فیلم به دلیل حذف توسط کارگردان به خاطر طولانی شدن زمان نمایش که بیش از دو ساعت بود، نمایش داده نشد.
او در فیلم‌های دیگری در لبنان، سوریه و مصر نیز بازی کرد، از جمله فیلم “قاهره ـ بغداد” به کارگردانی احمد بدرخان و تولید شرکت اسماعیل شریف به همکاری شرکت اتحاد هنرمندان مصری. در این فیلم، هنرمندانی چون حقی الشبلی، ابراهیم جلال، فخری الزبیدی، مديحه يسری و بشاره واكيم بازی کردند. همچنین فیلم (لیلا در عراق) تولید استودیو بغداد و به کارگردانی احمد کامل مرسی بود که هنرمندانی مانند جعفر سعدی، مرحوم محمد سلمان، هنرمند نورهان و عبدالله العزاوی در آن ایفای نقش کردند و این فیلم در سینما روكسی در سال ۱۹۴۹ اکران شد. سپس با نویسنده المازنی و شاعر ابراهیم ناجی آشنا شد و در آن زمان، مشوار ادبی‌اش را آغاز کرد. سپس به عراق بازگشت و در بغداد ساکن شد.
او سنت‌های خاصی در هنر و زندگی داشت، زیرا در خانه‌اش که در منطقه مسبح در کَراده قرار داشت، سالنی زیبا و باشکوه داشت. مجلس او در آن زمان شامل برجسته‌ترین شخصیت‌های سیاسی، ادبی، هنری و فرهنگی کشور می‌شد. از جمله شخصیت‌هایی که در زمان سلطنت به شرکت در بحث‌ها علاقه‌مند بودند، می‌توان به نوری السعید، نخست وزیر پیشین عراق، فائق السامرایی، عضو حزب استقلال و مجلس الأمة، نماینده حطاب الخضیری، اکرام احمد، حسین مردان، جعفر خلیلی، ابراهیم علی، وکیلی عباس بغدادی و علامه دکتر مصطفی جواد اشاره کرد که به هنر و زیبایی او علاقمند بود و به عنوان مشاور زبانی‌اش شعرهایی را برای او می‌خواند قبل از اینکه آن را بخواند. همچنین هنرمندانی چون حقی الشبلی، عبدالله العزاوی، محمود شوکه، صادق الازدی، عکاس آمری سلیم و عکاس مرحوم حازم باک و نام‌های دیگری نیز در این جمع حضور داشتند.
از جمله آهنگسازانی که با آن‌ها همکاری داشت، احمد خلیل، خزعل مهدی و یاسین شیخی بودند و از آهنگ‌هایی که اجرا کرد می‌توان به (یا عاقد الحاجبین)، (یا سکری یا عسلی)، (أرید الله یبین حوبتی بیهم)، (قلب.. قلب)، (غبت عنی فما الخبر)، (جانی الحلو.. لابس حلو صبحية العيد)، (نم وسادک صدری)، (یا یمة انطیلی الدربين انظر حبی وأشوفه)، (مسافران)، (قسما)، (حركت الروح)، (قيل لی قد تبدلا)، (هلال العيد)، (دورت بغداد للموصل رحت)، (جینا من بغداد)، (إلك یومین)، (شايف خیر ومستاهلها)، (یا نجوم غني)، (جوز منهم)، (خلهم یقولون) و بسیاری از آهنگ‌های دیگر اشاره کرد. او بیش از ۱۵۰۰ آهنگ در کارنامه هنری خود دارد.
