طرح سردار قاآنی در بغداد برای سر و سامان دادن به وضعیت الحشد الشعبی
به قلم: شهاب نورانی
طی سفر اخیر اعلام نشده خود به پایتخت عراق فرمانده نیروهای قدس در سپاه پاسداران ایران طرحی را برای سر و سامان دادن به وضعیت گروه مسلح الحشد الشعبی در سایه فشارهای بین المللی با خود همراه داشته است و این موضوع در سایه فشارهای شدید بر دولت کنونی عراق برای انحلال الحشد الشعبی است.
به گزارش روزنامه روزنامه العرب منابع آگاه عراقی می‌گویند ایران برای اجرای طرحی پیش دستانه برای حل موضوع الحشد الشعبی به‌روش خود تلاش می‌کند تا این طرح پیش از ناچار شدن ارتش عراق برای انجام اقداماتی جهت انحلال این سازمان زیر فشار قرار گرفتن آن انجام شود. این منابع آگاه اشاره می‌کنند طرح سردار قاآنی بر پایه صدور دستوری از سوی نخست‌وزیر عراق محمد شیاع السودانی است که به اقتضای آن هزاران نفر از نیروهای مسلح الحشد الشعبی به‌طور کلی در ضمن نیروهای مسلح عراق ملحق شوند و سازمان الحشد الشعبی از وضعیت فعلی که در آن قرار دارد، دست بکشد که بر پایه وضعیت فعلی الحشد الشعبی سازمانی وابسته به نیروهای عراقی است اما از نظر مدیریت و اجرای دستورات مستقل از آنها عمل می‌کند.
این منابع آگاه عراقی به روزنامه العرب گفتند هدف اصلی از این طرح دست کشیدن از هر گونه نمایان شدن به‌صورت مسلحانه و علنی از سوی الحشد الشعبی است و از سویی دیگر هزاران نیروی مسلح الحشد الشعبی از حملات آمریکایی یا اسرائیلی دور نگه‌داشته شوند زیرا بدین ترتیب این نیروها دیگر بخشی از نیروهای عراقی بوده و لباس نظامی نیروهای مسلح عراقی را بر تن خواهند کرد و نه لباس نظامی الحشد الشعبی و این امر آنان را در امنیت خواهد گذاشت.
با قرار دادن موجودیت نظامی الحشد الشعبی در ضمن نیروهای مسلح عراقی، ایران می‌خواهد فشارها بر السودانی را کاهش دهد و درباره طرح انحلال خود خواسته الحشد الشعبی پیش دستی کند و فضایی را برای تداوم آن فراهم نماید و این امر تا زمانی است که شرایط تغییر کند و بتوان این سازمان را دوباره برای خدمت به اهداف ایران به حرکت در آورد و آن را به کار بست.
اما به باور ناظران طرح سردار قاآنی که بر پایه انجام مانور سیاسی است، مخالفت شدیدی را از سوی آمریکا خواهد یافت زیرا آمریکا به فشار بر السودانی برای جلوگیری از روند پیوست این نیروها ادامه خواهد زیرا این امر همه نیروهای مسلح عراق را در نظر آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها در محل تردید قرار خواهد داد و آنان را در نظر آمریکا و اسرائیل تبدیل به الحشد الشعبی گسترده خواهد کرد و این نیروها را ممکن است در معرض حملات شدیدی قرار دهد، اگر درباره جلوگیری از حملات با موشک‌ها و پهپادها به پایگاه‌های آمریکایی و اسرائیلی ناتوان باشند.
این در حالی است که آمریکا در چند مناسبت به آمادگی خود برای گسترش عملیات بمباران خود علیه شبه نظامیانی که به نیروهای آمریکایی حمله می‌کنند، به‌صورت تلویحی اشاره کرده است. اما آرامش محتاطانه‌ای طی هفته‌های گذشته به‌ویژه پس از سرنگونی دولت رئیس‌جمهور سوریه بشار اسد در ابتدای دسامبر و تصمیم دولت السودانی مبنی بر کنار گذاشتن خود از بحران سوریه حاکم گشته‌است، باعث تغییر در این روند شده‌است. ایران این امر را فرصتی برای تأمل و بازیابی توانایی محسوب می‌کند، پس از آنکه میزان سست بودن ائتلافی که تهران آن را با نام‌های مختلفی رهبری می‌کند، برای همگان روشن شد.
این در حالی است که برخی از رسانه‌های محلی عراقی به نقل از منابع آگاه خود می‌گویند سردار قاآنی طی سفر خود به بغداد مباحثاتی درباره بازسازی ساختار و قانون‌مندی سلاح گروه‌های مسلح و فک ارتباط آنان با ایران داشته است و ممکن است اقداماتی را برای اتخاذ روش‌ها و مکانیزم‌هایی برای تبدیل برخی از این گروه‌ها به نیروها یا جبهه‌های سیاسی داشته‌باشد. از نظر ایرانی‌ها فرماندهان مشهور الحشد الشعبی دیگر مناسب نیست تا بر روی آنها سرمایه‌گذاری شود زیرا این فرماندهان به اهدافی برای انتقام گیری آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها تبدیل‌شده‌اند و انتخاب بهتر، کنار گذاشتن آنها از فعالیت نظامی و اجازه به آنان برای تحرک در صحنه سیاست است، پس از آنکه به مهره‌هایی سوخته تبدیل شدند.
صرف‌نظر از میزان توان ایران در خصوص نجات الحشد الشعبی از انحلال، اما این کشور توانایی سرمایه‌گذاری بر الحشد الشعبی برای انجام حملاتی جدید را نخواهد داشت زیرا این امر توجیه و بهانه‌ای را برای انجام حملاتی ویژه به الحشد الشعبی و همزمان از دست رفتن اعتبار دولت عراق خواهد داد؛ دولتی که بر روی طناب‌هایی در حال راه رفتن است زیرا می‌خواهد هم واشنگتن را راضی نگه دارد و همزمان منافع تهران را حفظ کند.
به‌طور عملی هم دیگر الحشد الشعبی توانایی انجام جنگ‌های نیابتی به سود ایران را ندارد زیرا آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها موفق به ضربه زدن به راهبرد این کشور مبتنی بر یگانگی میادین شده‌اند که بر اساس آن ایران از طریق بازوان خود اقدام می‌کند و همزمان باعث موفقیت دستورکارهایش و جلوگیری از گسترش جنگ به خاک خود می‌گردد. این در حالی است که در ماه دسامبر گذشته منابع سیاسی آگاه از دریافت پیامی از سوی آمریکا توسط دولت عراق خبر دادند که طی آن واشنگتن خواستار انحلال الحشد الشعبی و مبارزه با سلاح خارج از کنترل و حفظ تصمیم‌های حاکمیتی خود از تأثیر ایران بوده است.
در این میان برای ایران سخت می‌باشد تا جلوی طرح انحلال الحشد الشعبی را در هنگامی بگیرد که افکار عمومی عراق و جهان برای چنین گامی مهیا شده‌است، پس از آنکه بازوان ایران در غزه و لبنان و یمن آسیب دیدند و متحد آن بشار اسد سقوط کرد و این همزمان با اخباری در خصوص تلاش‌های سازمان ملل نزد مرجع تقلید شیعی آیت الله سیستانی برای صدور فتوایی جهت انحلال الحشد الشعبی مانند فتوایی است که از سوی وی برای تشکیل آن 10 سال پیش صادر شده بود.
شایان‌ذکر است همان طور که الحشد الشعبی توسط فتوای جهاد کفایی از سوی مرجع شیعیان عراق آیت الله سیستانی تشکیل شد، انحلال گروه‌های شبه نظامی متحد ایران نیازمند فتوایی جدید از سوی مرجعیت است که طی آن عراق را از دور کردن خود از دخالت‌های خارجی و دور کردن مصیبت‌های جنگ‌ها از این کشور تشویق کند. همچنین گفتنی است، تشکیل الحشد الشعبی در عراق در سال 2014 توسط فتوای جهاد کفایی از سوی مرجع شیعیان عراق آیت الله سیستانی در شهر نجف تأسیس شد و در آن هنگام وی فتوایی را مبنی بر تشکیل نیروهای بسیج مردمی برای مقابله با خطر گروه داعش صادر کرد؛ گروهی که به درون شهرهای عراق پیشروی کرده بود و بر یک سوم خاک این کشور مسلط شد و به نردیکی های پایتخت بغداد رسید.
این امر باعث شد خیل کثیری از مردم برای نام نویسی به الحشد الشعبی بروند و نزدیک به 1 میلیون نفر سلاح خود را حمل کرده و به جبهه‌های جنگ در کنار ارتش عراق رفتند. پس از گذشت 2 سال از آن فتوا مجلس نمایندگان عراق در سال 2016 پس از درخواست نمایندگان فراکسیون‌های شیعی، قانونی ویژه را برای الحشد الشعبی در عراق صادر کرد و آن را به‌عنوان یکی از واحدهای نیروهای مسلح عراق قرار داد. این در حالی است که الحشد الشعبی بار سنگینی را از نظر سیاسی، امنیتی و مالی برای دولت عراق به وجود آورده است و بودجه‌ای به میزان 15% از بودجه کل دولت این کشور برای آن تخصیص داده شده‌است و مبلغ کل بودجه بالغ بر 153 میلیارد دلار برای 3 سال و از سال 2023 تا 2025 است و بخشی از آن برای هزینه‌های امنیتی و نظامی است.
این در حالی است که منابع عراقی برآورد دارند مجموع هزینه‌های دولت عراق از بودجه سالانه خود برای الحشد الشعبی به تقریباً 2.5 میلیارد دلار می‌رسد و افزون بر آن مبالغی هم بالغ بر 300 میلیون دلار خارج از بودجه برای آن خرج می‌شود زیرا این مبالغ تحت عنوان بندهای ویژه و مأموریت‌های مخفی قرار داده‌می‌شود.
مطالعات عراق
