نگاهی به ابعاد سفر رئیس‌جمهور ایران به عراق
سفر مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور ایران به عراق را می‌توان در چارچوب همان نگاه دولت شهید رئیسی در توجه ویژه به روابط منطقه‌ای ایران توصیف کرد. همچنین قرار دادن عراق به‌عنوان اولین مقصد منطقه‌ای رئیس‌جمهور ایران نشان دهنده جایگاه بالای روابط با بغداد از نظر سیاسی و اقتصادی برای تهران است. بر همین اساس به سفر رئیس‌جمهور ایران را می‌توان از 3 منظر نگریست.
این 3 بعد شامل سیاسی و به‌طور مشخص سیاست داخلی عراق، اقتصادی و نیز موضوع روابط با اقلیم به‌ویژه بعد امنیتی آن می‌شود و در این یادداشت به این سه بعد نگاهی خواهیم انداخت.
بعد سیاست داخلی سفر پزشکیان
نکته قابل توجه این سفر دیدار رئیس‌جمهور ایران با اعضای چارچوب هماهنگی بود و از این رو به نظر می‌رسد دیدار با همه اعضای چارچوب هماهنگی در جهت رساندن این پیام از سوی تهران بود مبنی بر اینکه ایران تمایل به روابطی مستحکم با همه اعضای آن دارد. به باور کارشناسان این موضوع را می‌توان در انجام 2 دیدار از سوی رئیس‌جمهور با اعضای چارچوب هماهنگی ملاحظه نمود تا از این طریق افرادی مانند نوری المالکی که در دیدار اول به میزبانی سید عمار حکیم حاضر نبودند (منبع)، در دیدار دوم به میزبانی محسن المندلاوی با آنها جلسه‌ای برگزارشود (منبع).
اما نکته قابل تأمل از منظر شیعی در این بخش عدم ترتیب دیداری میان رئیس‌جمهور و رهبری جریان صدر بوده است؛ البته اگر مقتدی صدر در این زمینه تمایلی به دیدار نداشته‌است، بحث دیگری است اما اگر نگاه طرف ایرانی بدین شکل بوده است که صرفاً با احزاب سیاسی موجود در ساز و کار سیاسی فعلی عراق دیداری ترتیب داده شود، باید گفت به نظر می‌رسد تأثیر سیاسی جریان صدر را نباید محدود به حضور یا عدم حضور در قدرت کرد زیرا این جریان حتی در صورت عدم حضور در قدرت دارای تأثیر است.
بعد اقتصادی سفر پزشکیان
با وجود اینکه صادرات ایران به عراق از 145 میلیون دلار در سال 2004 امروز به بیش از 10 میلیارد دلار رسیده و طی 20 سال به میزان 71 برابر رشد داشته است، اما همچنان دو طرف نتوانسته‌اند سطح مبادلات را به میزان 20 میلیارد دلار برسانند (منبع). اما مانع بزرگ بر سر موضوع افزایش سطح مبادلات تجاری دو کشور، موضوع تحریم‌های آمریکاست. این امر باعث شده‌است ایران از رقبای منطقه‌ای در این زمینه مانند ترکیه عقب بیفتد.
با وجود اینکه در این سفر اعلام شد، 14 یادداشت تفاهم نامه همکاری میان دو طرف امضا شده‌است ()، اما برای طرف ایرانی اهمیت موضوع خط ریلی بصره و شلمچه بسیار چشمگیر بود (منبع). در این زمینه چه‌بسا بهتر باشد در کنار پیگیری سیاستمداران ایرانی و عراقی برای اجرای این طرح، این موضوع برای جامعه عراقی هم به‌شکل بهتری تبیین شود زیرا این شایعه به‌صورت گسترده‌ای وجود دارد مبنی بر اینکه طرح خط ریلی بصره به شلمچه صرفاً برای خنثی سازی تأثیر بندر بزرگ فاو و فقط به سود ایران است (منبع)؛ از این رو تأکید بر این موضوع بدون بیان این نکته باعث آسیب به تصویر روابط ایران و عراق نزد جامعه عراقی خواهد شد.
بعد روابط ایران با اقلیم کردستان
در این زمینه باید توجه داشت به‌دلایل مختلف از جمله مسائل امنیتی روابط اقلیم کردستان و به‌طور مشخص اربیل با تهران شاهد تنش‌هایی بوده است و علت این امر هم تأکید تهران در خصوص موضوع دفع خطر گروه‌های تروریستی است که اقلیم به آنها پناه داده است (منبع).
با وجود اینکه اقلیم کرستان برخی از این گروه‌های تروریستی را خلع سلاح کرده یا آنها را به مسافت 40 کیلومتری با مرز ایران انتقال داده است، اما ایران انتظار دارد اقلیم کردستان در خصوص تحویل افراد تحت پیگرد هم همکاری داشته‌باشد (منبع). همچنین به نظر می‌رسد انتظار ایران خلع سلاح کامل این گروه‌ها و نگهداری آنها در کمپ‌هایی یا انتقال آنها به خارج از عراق است و این موضوع به‌طور کامل محقق نشده است. به نظر می‌رسد سفر اخیر پزشکیان به اقلیم و دیدار وی با رهبران حزب دموکرات و اتحاد میهنی شاید بتواند پیشرفتی در این زمینه ایجاد کند.
شهاب نورانی فر
