انتخابات عراق: در میان بی‌رغبتی شیعیان و تکرار ویرانی
یعقوب الأوسي – نماینده خانواده شهدا و جانبازان انتفاضه شعبانیه
با نزدیک شدن به موعد انتخابات پارلمانی، این روزها در عرصه عراق، وضعیتی از انتظار و نگرانی حاکم است. با این حال، آنچه این دوره را از دوره های قبلی متمایز می کند، افزایش احساسات سرخوردگی و ناامیدی، به ویژه در بین محافل شیعی است که بزرگترین بخش کشور را تشکیل می دهند، چیزی که انعکاس این روحیه مردمی را به شدت بر کل روند دموکراتیک تأثیرگذار می کند.
اختلافات داخلی شدید
طیف شیعی، و بر خلاف معمول، در این انتخابات به سه گروه اصلی تقسیم شده است:
پیروان سید مقتدی صدر، که به طور کامل از دستورات او تبعیت می‌کنند، و او در این دوره دعوت کرده است تا در انتخابات شرکت نکنند، که این موضوع کاهش قابل توجهی در درصد مشارکت احتمالی است، چون این گروه از نظر محبوبیت بسیار قوی است.
اکثریت عمومی که عضو احزاب نیستند، و اعتمادشان به فرآیند سیاسی را از دست داده‌اند، پس از تکرار همان چهره‌ها و سیاست‌ها از سال ۲۰۰۳ بدون تغییر محسوس.
پیروان احزاب قدرتمند، که با وجود ناامیدی، همچنان از رهبران خود حمایت می‌کنند، و غالباً این کار را بدون نقد یا سوال انجام می‌دهند، و این رفتاری است که بحران را تعمیق می‌دهد به جای حل آن.
تحریم صدر… آیا چیزی را تغییر داد؟
سید صدر معتقد است که این انتخابات تنها منجر به بازتولید همان نیروها خواهد شد و بنابراین شرکت در آن هیچ تغییری در واقعیت موجود ایجاد نخواهد کرد. از همین رو، او خواستار تحریم انتخابات به عنوان راهی برای اعلام مخالفت مردمی شد. با این حال، سوالی که مطرح می‌شود این است: چگونه می‌توان این واقعیت را در سایه خروج نیروهای مؤثر از صحنه دموکراتیک تغییر داد؟ آیا باید صحنه را برای کسانی که نماینده اراده مردم نیستند، ترک کرد؟
اکثریت ساکت… در میان ناامیدی و ناتوانی
برای گسترده‌ترین بخش شیعیان، که فاقد وابستگی به حزب خاصی است، ناامیدی عمیقی وجود دارد که از حد بی‌اعتنایی کامل گذشته است. اما، در همان زمان، اولین کسانی خواهند بود که به هر دولت آینده‌ای نقدیه می‌زنند. و این تضاد است: کسی که رأی نمی‌دهد، حق کامل اعتراض ندارد، چون داوطلبانه از حق خود در تغییر صرفنظر کرده است.
پیروان احزاب… مسئولیت نادیده گرفته‌شده
پیروان احزاب قدرتمند، بر عهده‌شان مسئولیت دینی و اخلاقی در حسابرسی احزاب خود و اصلاح مسیرشان است. اما چیزی که اغلب اتفاق می‌افتد، تسلیم مطلق به رهبران است، بدون بررسی، در واکنش‌هایی که نشان می‌دهد وابستگی قدیمی دیگر با واقعیت متغیر سیاسی سازگار نیست.
چرا تمرکز بر اهل مذهب شیعه؟
ممکن است بپرسید: چرا تمرکز روی شیعه است، بجای دیگران؟ و پاسخ ساده است. چون شهروند شیعه احساس می‌کند که در حق او انصاف رعایت نشده است آنهم توسط نیروهایی که قرار است نمایندگی‌اش را بر عهده داشته باشند. در حالی که رهبران کرد، قویاً از منافع اقلیم دفاع می‌کنند و استقلال سیاسی و اقتصادی واضح دارند، رهبران شیعه ضعیف‌تر به نظر می‌رسند در دفاع از جمهورشان، چه به دلیل تردید باشد یا وابستگی سیاسی.
اما رهبران سنی، بعضی هنوز بر قناعت بر «حقانیت تاریخی» حکومت اصرار دارند، حتی بعضاً آشکارا اعلام کرده‌اند که آینده نمی‌پذیرند که یکی از رئاست‌های سه‌گانه بر آنها تحمیل شود، و خود تصمیم‌گیرنده در تعیین آن هستند.
قاده‌گان بی‌موقف
رهبران شیعه، اگرچه اکثریت را نمایندگی می‌کنند، اما در تبدیل این اکثریت به موضع سیاسی فعال موفق نبوده‌اند. بلکه با موضع ضعیف یا غیاب موضع، زیر سلطه نیروهای سیاسی دیگر قرار گرفته‌اند، و قواعد مردمی خود را نادیده گرفته‌اند، و این وضعیت آنها را موضوع نقد و حتی تمسخر جماعتشان کرده است.
فرصت‌ها از دست می‌رود… و کرسی‌ها کم می‌شود
واقعیت این است که بسیاری از پرونده‌هایی که پیش از انتخابات جاری مطرح شدند، تأثیر زیادی بر تصمیم رأی‌دهنده دارند: از مسئله خور عبدالله، تا قانون عفو عمومی، تا فراخوان جنجال برانگیز علیه رهبر «هیئت تحریر الشام»، و همچنین ادامه فرآیند صادرات ثروت‌ها بدون بازده مشخص.
این مسائل در ذهن رأی‌دهنده حضور خواهند داشت، و ممکن است منجر به مجازات انتخاباتی احزاب شیعه شوند، که باعث کاهش تعداد کرسی‌هایشان و انقباض تأثیرشان در چشم‌انداز سیاسی خواهد شد.
نتیجه‌گیری: راه‌حل در دست مردم است
در نهایت، هیچ راه حلی جز مشارکت گسترده و آگاهانه در انتخابات وجود ندارد. حل موضوع با تحریم، اگرچه نشانگر نارضایتی است، ولی منجر به تغییر نمی‌شود، بلکه همان چهره‌ها و سیاست‌هایی که ناکامی را تولید کرده‌اند، باقی می‌مانند. فرصت تغییر فراهم است، اما منتظر ناظر نیست، بلکه در انتظار مشارکت‌کنندگان است.
مرکز دراسات الشهيد الخامس
