انتخابات عراق میان چالش‌ها و رهنمودها
سعد جاسم الکعبي
انتخابات در عراق با چالش‌های جدی مواجه است که ممکن است بر صداقت و اعتبار آن تأثیر بگذارد و شاید نقطه عطفی در تعیین مسیرهای آینده کشور و ثبات آن باشد.
بر اساس گزارش سایت آمریکایی “War on the Rocks”، انتخابات پارلمانی آینده در عراق شاهد رقابت شدید بین بلوک‌های سیاسی مختلف خواهد بود. این انتخابات از هر زمان دیگری مهم‌تر خواهد بود، زیرا آینده دولت عراق را تعیین می‌کند و در دوره‌ای حساس از تاریخ این کشور بر ثبات آن تأثیر می‌گذارد.
مهم‌ترین چالش‌هایی که می‌توان به وضعیت فعلی عراق مرتبط دانست، عبارتند از:
-
عدم اعتماد عمومی: انتخابات در عراق سال‌هاست که با کاهش شدید اعتماد عمومی مواجه است و این امر باعث شده میلیون‌ها نفر از کسانی که حق رأی دارند، از مشارکت خودداری کنند. این مسئله به دلیل تکرار بحران‌ها در ابعاد مختلف و عدم تحقق آرزوهای مردم برای زندگی شرافتمندانه ناشی از فساد طبقه حاکم و احزاب سیاسی و نمایندگان آنها در مراکز تصمیم‌گیری دولت است.
-
عدم توانایی سیاستمداران در متقاعد کردن مردم: احزاب سیاسی در عراق به دلیل عدم نمایندگی کافی از آرمان‌های مردم و شیوع فساد و پارتی‌بازی و ظهور چهره‌هایی که عامل اصلی بحران‌های این کشور بوده‌اند، در متقاعد کردن مردم با مشکل مواجه هستند.
-
عدم وجود رهبر تأثیرگذار: صحنه سیاسی عراق از عدم وجود یک رهبر تأثیرگذار که بتواند دیدگاه‌ها را متحد کند و بر چالش‌ها غلبه نماید، رنج می‌برد. با وجود صدها سیاستمدار، آنها نتوانسته‌اند حتی یک الگوی رهبری ارائه دهند که بتواند مسیر آینده عراق را تغییر دهد و آن را از نظر سیاسی و حتی مذهبی متحد کند. آنها همچنان در چارچوب تنگ‌نظری‌های فرقه‌ای و مذهبی زندانی هستند.
-
شیوع احزاب سودجو و فرقه‌گرا: احزاب در عراق عمدتاً سودجو هستند و به طور کامل نماینده آرمان‌های مردم نیستند. آنها بر گروه‌های مذهبی خاصی تمرکز دارند و محیطی محدود به جامعه فرقه‌ای خود ایجاد می‌کنند که تنها به کسانی خدمت می‌کنند که منافع شخصی آنها را تأمین می‌کنند، حتی اگر به قیمت هموطنانشان تمام شود.
رقابت‌های داخلی در جامعه شیعه:
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های انتخابات آینده، رقابت‌های داخلی در جامعه شیعه خواهد بود. رقابت شدیدی بین جناح‌های مختلف شیعه، از جمله جناح‌های “چهارچوب هماهنگی” و جریان صدر وجود خواهد داشت. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که انتخابات شاهد رقابت شدید بین این نیروها خواهد بود که ممکن است موجب تشدید تقسیم‌بندی‌های داخلی شود. در مورد بلوک‌های سیاسی کرد، احتمال دارد که کردستان قبل از انتخابات ملی، یک دولت منطقه‌ای تشکیل دهد که این امر می‌تواند محاسبات ائتلاف‌های سیاسی در سطح ملی را پیچیده کند.
چالش‌های توزیع قدرت در بلوک سنی:
در مورد مذهب سنی، پیش‌بینی می‌شود که توزیع قدرت شاهد رقابت شدیدی باشد، به ویژه با افزایش قدرت احزاب کوچک در مقایسه با بزرگ‌ترین حزب سنی، “حزب پیشرفت” به رهبری الحلبوسی. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که الحلبوسی ممکن است برخی از کرسی‌های خود را در انتخابات آینده از دست بدهد، که این امر روند تشکیل دولت را پیچیده می‌کند.
آماده‌سازی‌های لجستیکی ناقص:
نگرانی‌هایی در مورد عدم تکمیل آماده‌سازی‌های لجستیکی انتخابات وجود دارد، مانند هرج و مرج در کارت‌های انتخاباتی رای‌دهندگان، تعداد زیاد کارت‌های انتخاباتی سرقت شده و استفاده از روش‌های نادرست برای پیروزی در انتخابات، حتی اگر غیرقانونی باشند، بر اساس این اصل که “هدف وسیله را توجیه می‌کند.”
نقش پول عمومی در حمایت از نامزدها:
پول عمومی نقش مهمی در حمایت از نامزدهای احزاب به جای نامزدهای مستقل دارد و این امر بر موفقیت برخی در انتخابات تأثیر می‌گذارد. تسلط آنها بر صحنه سیاسی طی دو دهه گذشته در کشوری که از هدررفت منابع خود در جیب‌های فاسدان رنج می‌برد، که تنها به دنبال نفوذ و قدرت هستند و این قدرت تنها با پول به دست می‌آید، حتی اگر این پول از بیت‌المال باشد.
وابستگی احزاب بزرگ به کشورهای خاص:
امکان محدود کردن وابستگی احزاب بزرگ به کشورهای خاص وجود ندارد، که این امر می‌تواند بر استقلال تصمیم‌گیری سیاسی عراق تأثیر بگذارد و آن را تابع و پراکنده کند و عاملی مهم در از دست رفتن هویت ملی مستقل عراق باشد.
نارضایتی عمومی و تحریم انتخابات:
نارضایتی عمومی و تحریم انتخابات به دلیل کاهش اعتماد رای‌دهندگان و از دست رفتن هویت ملی وجود دارد. این نارضایتی در گذشته منجر به تحریم انتخابات شده است، که مشارکت در آن را عمدتاً به هواداران احزاب و طبقه ذی‌نفع آنها محدود می‌کند. حتی اگر این تعداد زیاد باشد، در مقایسه با میلیون‌ها نفری که انتخابات را تحریم می‌کنند، ناچیز است. میزان مشارکت حتی به حداقل استانداردهای بین‌المللی نرسیده است، اما نتایج آن به عنوان انتخاباتی موفق و عادلانه با حمایت آشکار آمریکا تأیید شده است. در واقع، میزان مشارکت از ۳۰ درصد تجاوز نکرده است، اما به عنوان بیش از ۶۰ درصد ثبت شده است.
غیاب جریان صدر:
غیاب جریان شیعی صدر به رهبری مقتدی صدر، شکاف بزرگی در اعتبار انتخابات ایجاد می‌کند، به ویژه با توجه به نفوذ مردمی زیاد و پایگاه گسترده مردمی او که باعث تردید در اعتبار و نتایج انتخابات می‌شود. جریان صدر به رهبری مقتدی صدر اعلام کرده است که از مشارکت در انتخابات پارلمانی آینده خودداری می‌کند. با این حال، صدر از هواداران خود خواسته است که کارت‌های انتخاباتی خود را به روز کنند، که این امر احتمال مشارکت غیرمستقیم آنها را باز می‌گذارد.
انتخابات مجلس عراق قرار است در ۱۱ نوامبر ۲۰۲۵ برگزار شود.
کمیسیون عالی مستقل انتخابات در حال انجام آماده‌سازی‌های فنی و لجستیکی برای اطمینان از برگزاری روان انتخابات است. بر اساس آخرین آمار کمیسیون:
-
تعداد ائتلاف‌ها: ۳۱
-
تعداد احزاب: ۳۸
-
تعداد نامزدها: ۷۶
-
تعداد افراد برای کرسی‌های عمومی: ۳
-
تعداد افراد برای کرسی‌های مذهبی: ۵۳
نکته عجیب این است که شماره ۵۶ از ترتیب قرعه‌کشی حذف شده است، زیرا از نظر قانونی به جرم کلاهبرداری اشاره دارد و تمام لیست‌ها آن را رد می‌کنند، در حالی که در واقعیت، طی ۲۲ سال گذشته تغییر، اکثر آنها به طور دقیق مشمول این ماده قانونی بوده‌اند.
مرکز دراسات الشهيد الخامس
