تحریمی که نقشه‌های سیاسی عراق را جابه‌جا کرد… عراق در آستانه سپیده دم جدید یا تاریکی طولانی تر
غفار العفراوي
در یک لحظه حساس سیاسی، جریان صدر خروج کامل خود را از انتخابات پارلمانی آتی که قرار است در نوامبر 2025 برگزار شود، اعلام کرد و تأکید کرد تا زمانی که اصلاحات اساسی در نظام سیاسی و دستگاه‌های دولتی انجام نشود، در آن شرکت نخواهد کرد.
این تصمیم صرفاً یک گام انتخاباتی نیست، بلکه ادامه روش صدر در استفاده از تحریم به عنوان ابزار فشار برای بازتعریف قدرت و مشروعیت و تضمین نمایندگی واقعی پایگاه‌های مردمی اوست.
سید مقتدی صدر معتقد است شرکت در انتخاباتی که تحت کنترل شبه‌نظامیان مسلح و خارج از کنترل دولت، و در سایه نفوذ خارجی مداوم و نظام سیاسی فاسد برگزار می‌شود، صرفاً نمایشی بی‌معنی است.
از جمله برجسته‌ترین مطالبات او که بارها در مناسبت‌های مختلف تکرار کرده است: تحویل سلاح به ارتش و پلیس و احیای اقتدار دولت، استقلال تصمیم‌گیری عراق از هرگونه تأثیر خارجی، اصلاح نظام انتخاباتی و سیاسی و ریشه‌کن کردن فساد است.
وی همچنین خواستار تضمین این شد که همه مؤسسات تحت چتر دولت باشند و نه تحت کنترل نیروهای موازی.
این مطالبات خطوط قرمزی را تشکیل می‌دهند که صدر قبل از تحقق آنها شرکت نخواهد کرد، و این امر تحریم را نه فقط یک موضع سیاسی، بلکه پیامی قوی برای داخل و خارج می‌کند.
مواضع اعلام شده به ترتیب زمانی
- 18 آوریل 2025 — پاسخ به درخواست رئیس جمهور عبداللطیف رشید: صدر نامه رئیس جمهور را که از جریان صدر دعوت به بازگشت و مشارکت کرده بود، رد کرد و تأکید کرد که در انتخاباتی که “فساد و دشمنان” بر آن مسلط هستند، شرکت نخواهد کرد.
- 4 ژوئیه 2025 — تجدید تحریم و شرط خلع سلاح: مقتدی صدر موضع رسمی خود مبنی بر تحریم انتخابات را تجدید کرد، مگر اینکه “شبه‌نظامیان” منحل شوند و “سلاح‌های بی‌حساب و کتاب” به دولت تحویل داده شود و نقش ارتش و پلیس احیا شود.
این تاریخ توسط رسانه‌های عربی و بین‌المللی به عنوان نشانه‌ای از سخت شدن موضع صدری مستند شده است.
- 13 ژوئیه 2025 — حمایت مشروط بدون مشارکت مستقیم: صدر به احتمال حمایت از بلوک‌های سیاسی در صورت پایبندی به اجرای “مطالبات اصلاحی” به عنوان شرط حمایت غیرمستقیم خود اشاره کرد که روزنه سیاسی را به جای قطع کامل باز گذاشت.
- پیشینه قبلی تأثیر: تجارب تحریم‌های قبلی صدر – به ویژه انتخابات استانی – کاهش شدیدی در میزان مشارکت نشان داد که تأثیر گسترده او را در خیابان شیعه تأیید کرد، و این امر امروز برای تخمین تأثیر تحریم ملی آتی مورد استناد قرار می‌گیرد.
- تحلیل‌های آکادمیک و منطقه‌ای (تابستان 2025): محققان و مراکز تحلیلی اشاره کردند که “سلاح شبه‌نظامیان” به محور درگیری سیاسی کنونی تبدیل شده است و ممکن است به فشار بین‌المللی متقابل بین واشنگتن و تهران بر بغداد تبدیل شود و هرگونه تلاش برای محدود کردن سلاح به دست دولت کلید موفقیت انتخابات یا پایان تحریم خواهد بود.
- هفته‌های قبل از رای‌گیری (پاییز 2025): با نزدیک شدن به موعد رای‌گیری، صدر مجموعه‌ای از سخنرانی‌ها و پست‌ها را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد و حامیانش کمپین‌های مردمی را در مناطق صدریه برای تأیید تحریم به راه انداختند.
این فعالیت نشان داد که موضع او سکوت نیست، بلکه یک حرکت آگاهانه و هدفمند است.
- پیامدهای مورد انتظار: گزارش‌های جمع‌آوری شده نشان می‌دهد که غیبت جریان صدر منجر به کاهش مشروعیت انتخابات و باز شدن شکاف‌های نمایندگی می‌شود که ممکن است توسط نیروهای دیگر، که برخی از آنها مرتبط با محورهای خارجی هستند، مورد سوء استفاده قرار گیرد، که این امر باعث تعمیق شکاف در داخل پارلمان آینده می‌شود.
- یادداشت پایانی برای ناظران: موضع صدری علی‌رغم صلابتش کاملاً بسته نیست، زیرا مقتدی صدر در بازگشت را به شرط اجرای اصلاحات واقعی باز گذاشته است، تا این موضع عملاً “تحریم مشروط به اصلاح” باقی بماند.
بازتاب‌های سیاسی و بین‌المللی
غیبت جریان صدر خلاء سیاسی گسترده‌ای را در میان شیعیان برجای خواهد گذاشت که ممکن است منجر به کاهش میزان مشارکت و تضعیف مشروعیت انتخابات در داخل و خارج شود.
برخی از نیروهای سنتی یا طرفدار ایران ممکن است از این خلاء برای تقویت حضور خود در پارلمان استفاده کنند، که این امر توازن سیاسی را که جریان صدر ایجاد می‌کرد، تضعیف می‌کند.
سازمان ملل متحد اوضاع را با احتیاط زیر نظر دارد، به ویژه پس از گزارش‌های اخیر خود مبنی بر لزوم “تضمین نمایندگی فراگیر برای نیروهای ملی”.
در صورتی که مشارکت به سطوح بحرانی کاهش یابد، ممکن است درهای مداخله سازمان ملل یا میانجی‌گری‌های بین‌المللی برای بازگرداندن صدر به میز تصمیم‌گیری، به عنوان یک رقم دشوار در معادله عراق باز شود.
سناریوهای احتمالی پس از انتخابات
- کاهش مشارکت و مداخله جامعه بین‌المللی: سازمان ملل و کشورهای بزرگ ممکن است نتایج را دوباره ارزیابی کنند و شاید به طور کامل آن را به رسمیت نشناسند.
- فراخوانی صدر برای تشکیل دولت توافقی: تأثیر مردمی او به یک اهرم فشار برای بازگرداندن توازن سیاسی، با حمایت ضمنی بین‌المللی تبدیل می‌شود.
- ثبات شکننده زیر چتر وضع موجود: پارلمانی با مشروعیت ضعیف، دولت تشریفاتی، ادامه سهم‌خواهی و وابستگی تا انفجار بعدی.
-
بازگشت خیابان از دروازه اعتراضات: افزایش موج‌های خشم مردمی و تبدیل تحریم به ابزار فشار سیاسی علیه دولت آینده.
مرکز دراسات الشهيد الخامس
