آيا نخست‌وزير عراق متمايل به محور قطر و تركيه است؟
شهاب نورانی
يكى از معيارهاى مهم براى دست يابى به منصب نخست وزيرى در عراق، داشتن حمايت داخلى و خارجى است. در اينجا هم مقصود از حمايت داخلى يعنى حمايت احزاب سياسى و مقصود از حمايت خارجى قدرت‌هاى بين المللى و منطقه‌ای است. در اين راستا گاهى عامل خارجى داراى قدرت و تأثيرگذارى بيشتر است و گاهى هم عامل داخلى. براى نمونه در موضوع انتخاب نخست وزير در سال 2022 عامل داخلى يعنى احزاب از قدرت بيشترى برخوردار بودند و البته مهم ترين علت اين قدرت بيشتر از سوى احزاب، عدم ورود جدى عوامل خارجى به بحث انتخاب نخست وزير بود و همين عدم ورود جدى باعث شد تا كاظمی‌با وجود اينكه به نظر می‌رسيد از مقبوليت نسبى در ميان قدرت‌هاى بين المللى و منطقه‌ای برخوردار بود، اما وى نتواند به دوره دوم نخست وزيرى دست يابد.
اما به نظر می‌رسد اين بار شرايط تفاوت كرده باشد و در سايه تحولات پيش آمده در نتيجه طوفان الاقصى عوامل خارجى از جمله آمريكايى‌ها و حتى قدرت‌هاى منطقه‌ای از حساسيت بيشترى در خصوص موضوع نخست وزيرى عراق برخوردار باشند. در اين راستا به نظر می‌رسد طى موارد متعددى اقدامات و تحركات سودانى در راستاى نزديكى به محور قطر و تركيه باشد. در ادامه به نمونه‌هايى از اين تحركات اشاره خواهيم كرد و پس از آن اهداف احتمالى از اين اقدامات را بيان خواهيم نمود.
موارد تلاش سودانى براى جلب اعتماد محور قطر و تركيه
در اين زمينه چه بسا می‌توان به 4 نمونه اشاره كرد كما اينكه به غير از اين نمونه‌ها هم در ميان خود رسانه‌هاى عراقى نیز چنين نگاهى به مواضع سودانى و تلاش وى نزديكى براى به قطر و تركيه وجود دارد (منبع).
1-يكى از اين موارد كثرت سفرهاى متبادل ميان دو كشور عراق و تركيه در عالى ترين سطوح است به طوريكه طى تقريبا 3 سال نخست وزيرى سودانى بغداد و آنكارا 4 سفر در سطح رئيس جمهور تركيه و نخست وزير عراق داشته اند كه سهم سودانى 3 سفر و سهم اردوغان يک سفر بوده است. اين تعداد سفرهاى متبادل بيش از تعداد سفرهاى سودانى به كشورهايى همچون ايران و عربستان سعودى بوده است.
2-نمونه ديگر در اين زمينه اعطاى امتياز سخاوتمندانه‌ای از سوى سودانى به تركيه مبنى بر اعلام حزب پ ک ک به عنوان يک سازمان ممنوعه بوده است (منبع). بر اين اساس تركيه در هر زمانى می‌توانسته است تا عمليات خود را در خاک عراق گسترش دهد زيرا اين عمليات عليه گروهى انجام می‌شده است كه حداقل از سوى تركيه و عراق در سطح سازمان ممنوعه محسوب می‌شوند. گفتنى است كه در حال حاضر تركيه تا سطح 50 كيلومتر هم در خاک عراق ورود زمينى داشته است (منبع).
3-مورد ديگر در اين راستا ديدار سودانى با جولانى رهبر هيئت تحرير شام در قطر با ميانجيگرى امير قطر بود؛ اين ديدار باعث شد به باور برخى ناظران بيش از پيش سودانى در قالب محور قطر و تركيه قرار گيرد (منبع).
4-مورد آخر در اين زمينه حضور امير قطر در اجلاس اتحاديه عرب در بغداد بوده است. اين حضور در حالى صورت می‌گرفت كه امير قطر عالى رتبه ترين مقام حاضر از ميان مقامات حاضر كشورهاى عضو شوراى همكارى حاشيه خليج فارس بوده است.
بررسى دلايل احتمالى نزديكى سودانى به محور قطر و تركيه
در اين باره دليل قطعى يا قريب به واقعى را نمی‌توان بيان كرد اما می‌توان دلايل احتمالى را در اين زمينه ذكر كرد كه عبارت اند از:
1-نزديک ترين متحد سودانى در ميان اهل سنت خميس خنجر است تا جايى كه برخى‌ها در عراق بر اين باور هستند كه خميس خنجر امتيازات سرمايه گذارى‌هاى ويژه‌ای را در زمان دولت سودانى به دست آورده است (منبع). همچنين خميس خنجر نزدیک ترين سياستمدار اهل سنت در عراق به محور قطر و تركيه است و همين امر می‌تواند بر نزديكى سودانى به اين محور مؤثر بوده باشد.
2-اين نكته را بايد در نظر داشت كه صرف نظر از ايران و آمريكا، قطر و به ويژه تركيه داراى نفوذ بالا و تاريخى بر اهل سنت بوده اند و به عنوان بازيگرانى داراى نقش آفرينى و تأثيرگذارى در عراق محسوب می‌شوند كه با غرب و آمريكا هم روابط حسنه‌ای دارند. چه بسا تلاش سودانى با نزديكى به اين محور براى جذب بخش مهمی‌از سياستمداران اهل سنت به سوى خود در جهت تضمين دوره دوم نخست وزيرى و از سويى ديگر در جهت ميانجيگرى اين دو كشور نزد آمريكا براى حمايت از وى در راستاى دست يابى به دوره دوم نخست وزيرى تلاش می‌كند.
