بین پاپ و مرجع: نبوغ دین و سقوط جغرافیا..!
ضياء ابو معارج الدراجي
وقتی که در واتیکان خبر انتخاب پاپ جدید اعلام می‌شود، نگاه جهان به آن بالکن معروف معطوف می‌شود جایی که دود سفید بلند می‌شود و نوید تولد یک رهبر روحانی جدید برای میلیون‌ها مسیحی در سراسر جهان را می‌دهد. هیچ‌کس درباره رنگ یا زبان یا ملیتش سؤالی نمی‌پرسد. پاپ قبلی آرژانتینی بود، و قبل از او آلمانی، و پیشتر کشورهای متنوعی چون هلند، آفریقا، سوریه، لبنان، فلسطین… و با این حال، کرسی پاپ همواره محل اجماع، اطاعت و احترام باقی مانده است، بدون اینکه صدایی شکایت‌آمیز درباره مشروعیت او شنیده شود و یا کم‌ارزشی کند چون پاسپورت ایتالیایی ندارد یا با لهجه محلی صحبت نمی‌کند.
در مقابل، عراق در مقابل خودش حیران است، تکه‌تکه شده است با خطوطی که دین نقاشی نکرده، بلکه جهل، تعصب و افق محدود آن‌ها را ساخته است. در عراق ما، سوالی عجیب و غریب طرح می‌شود: مرجع شیعه عرب است یا عجمی؟ زبان مادری او فارسی است یا اردو؟ گویا علم بر اساس هویت سنجیده می‌شود، و اجتهاد بر اساس ملیت، و تقوا با لهجه زبان مشخص می‌شود.
مرجعیت دینی، در ذات خود، نه یک وظیفه ملی است و نه نمایندگی قومیتی بلکه یک مقام علمی دینی است که بر پایه تلاش، پرهیزگاری و هوش علمی و فکری ساخته شده است. عالم‌تر کسی نیست که با لهجه ما صحبت کند، بلکه کسی است که فكری پاک دارد، ابزارهای اجتهاد را دارا است، و امت را به سوی نجات با علم، درایت و امانت رهبری می‌کند. دین، هر دینی، برای همه انسان‌ها نازل شده است، نه متعلق به زبان، زمین یا خون خاص.
نبوغ واتیکان تنها در ساختار انتخاب پاپ نیست، بلکه در فرهنگ پیروان او است که فهمیده‌اند رهبر روحانی بدون نیاز به جغرافیا نیست. و درایت مرجعیت شیعه در طول قرن‌ها در بعد آن از تعصب قومیتی و پناه بردن به عالم‌تر بودن، تجلی یافته است، یعنی هرچند قومیت آن مهم باشد. اما مشکل در برخی عقول است که می‌خواهند وابستگی ملی را در جایگاهی وارد کنند که تنها وابستگی به حق را تحمل می‌کند.
اگر علم دین خدا بر اساس پاسپورت سنجیده می‌شد، دین از هم می‌پاشید. اما دین — هر دین — بر قلب‌ها و عقل‌ها استوار است، نه بر وطن‌ها و نام‌ها. مرجع بر اساس علمش انتخاب می‌شود، نه چون از تیره و طایفه من است یا چون با کلماتی که من صحبت می‌کنم، سخن می‌گوید. و همان‌طور که نمی‌گویند «پاپ از ما نیست»، نباید گفت «مرجع از کشور ما نیست».
پس بیایید در سطح وسعت فهم دینی، نه در سطح تعصب طایفه‌ای یا قومی رفتار کنیم. چون دین از مرزها بزرگ‌تر است و والاتر از تابعیت است.
