بررسی دلایل و ابعاد عزل فرمانده کل نیروهای مبارزه با تروریسم عراق
در 1 نوامبر 2023 محمد شیاع السودانی طی دستوری “عبدالوهاب الساعدی” را از سمت خود در فرماندهی نیروهای مبارزه با تروریسم عزل کرد و “کریم عبود التمیمی” را به‌جای وی به فرماندهی این سازمان منصوب کرد (منبع). اقدام السودانی از این نظر قابل‌توجه بود که عبدالوهاب الساعدی همیشه موردانتقاد شخصیت‌های سیاسی نزدیک به محور مقاومت قرار داشت؛ اگرچه این بار عزل وی واکنش منفی در میان پایگاه اجتماعی مخالف این سیاسیون در بر نداشت اما با توجه به روابط الساعدی از سال 2019 تاکنون با این طیف سیاسی و چه‌بسا زمان عزل وی این موضوع ازنظر رسانه‌ای قابل‌توجه بود.
در این گزارش ابتدا به تاریخ اختلافات میان عبدالوهاب الساعدی و برخی گروه‌های چارچوب هماهنگی شیعی اشاره‌ای خواهیم داشت و سپس به دلایل عزل وی و به شیوه اقدامات السودانی در عزل و نصب‌های امنیتی اخیر نگاهی خواهیم کرد و پس‌ازآن توضیحاتی درباره کریم عبود التمیمی ارائه خواهیم داد و درنهایت جمع‌بندی نهایی خواهیم کرد.
روابط پر تنش عبدالوهاب الساعدی و گروه‌های محور مقاومت
به‌طور کل نام عبدالوهاب الساعدی از زمان عملیات‌های آزادسازی عراق از دست داعش از سال 2014 تا 2017 بر سر زبان‌ها افتاد خصوصاً که وی در آزادسازی مناطقی در استان نینوی نقش مؤثری داشت (منبع). اما شروع اختلافات و شهرت وی از سپتامبر 2019 بود؛ هنگامی‌که از منصب جانشینی فرمانده نیروهای مبارزه با تروریسم عزل شد و نکته قابل‌توجه این بود که بدون اعطای هیچ منصبی و صرفاً با حفظ رتبه به وزارت دفاع منتقل گردید و چنین اقدامی ازنظر اداری برای یک نظامی تقریباً اقدامی تنبیهی محسوب می‌گردد و این اقدام با مخالفت بسیاری در عراق روبه‌رو شد (منبع) و از این موضوع برخی‌ها به‌عنوان یکی از دلایل شروع اعتراضات موسوم به “تشرین” در 1 اکتبر 2019 یاد می‌کنند. در آن زمان رسانه‌های محور مقاومت علت این امر را وجود روابطی مشکوک میان وی و آمریکایی‌ها اعلام کردند (منبع) هرچند خود الساعدی اعلام کرد دلیل آن مبارزه‌اش با فساد بوده و وی از 200 اسم در این سازمان پرده برداشت که وجود خارجی ندارند و حقوق دریافت می‌کنند (منبع). نکته قابل‌توجه اینجا بود که در آن زمان و پس از عزل الساعدی، کریم التمیمی (فرمانده جدید این نیروها) به‌جای وی جانشین فرمانده کل نیروهای مبارزه با تروریسم شده بود (منبع).
پس از روی کار آمدن الکاظمی عبدالوهاب الساعدی ضمن بازگشت به این سازمان با ترفیع منصب ریاست آن را برعهده گرفت و حتی در زمان همین دولت ترفیع رتبه گرفته و درجه سپهبدی (الفریق الاول) به وی اعطا شد. اما در زمان دولت الکاظمی و به‌طور مشخص اوایل آن اختلافات میان الساعدی و گروه‌های مقاومت به اوج خود رسید زیرا
در ماه ژوئن 2020 نیروهای مبارزه با تروریسم 13 نفر را در حومه بغداد به اتهام حمله به مقرهای آمریکایی‌ها دستگیر کردند و این افراد وابسته به “یکی از گروه‌های محور مقاومت ” بوده اما به گفته هواداران حشد الشعبی این افراد سابقاً وابسته به کتائب بوده و در آن زمان عضو تیپ 45 حشد الشعبی بودند (منبع). این اقدام الساعدی باعث شد نیروهایی از کتائب حزب‌الله به یکی از مقرهای سازمان مبارزه با تروریسم حمله کرده و آن را محاصره کنند؛ هرچند این اقدام با وساطت رهبران سیاسی و آزادسازی این افراد به‌صورت مسالمت‌آمیز به پایان رسید اما باعث تعمیق اختلافات میان الساعدی و گروه‌های محور مقاومت شد. به همین علت باید توجه داشت که عزل الساعدی توسط دولت موردحمایت گروه‌های سیاسی نزدیک به محور مقاومت با چنین پیشینه و شرایطی رخ‌داده است.
بررسی دلایل عزل الساعدی و نگاهی به تغییرات السودانی در سطح امنیتی
با توجه به شرايطى كه در بخش قبل بيان شد طبيعى بود دير يا زود الساعدى در دولت موردحمایت گروه‌های محور مقاومت كنار گذاشته شود. كما این‌که نبايد فراموش كرد ازنظر ادارى الساعدى از سال 2020 تا 2023 رئيس اين دستگاه بوده است و پس از 3 سال طبيعى است خون تازه‌ای با تغيير رئيس آن به اين دستگاه تزريق شود. همچنين به نظر می‌رسد با توجه به جنگ اخير در غزه و فعاليت گروه‌های محور مقاومت در عراق عليه آمريكا و رژيم صهيونيستى چه‌بسا احزاب سياسى حامى این محور خواسته‌اند شخصى نزدیک‌تر به آنان در رأس اين دستگاه باشد.
اما نگاهى به عزل و نصب هاى امنيتى السودانى هم قابل‌توجه است. در اين خصوص به نظر می‌رسد نخست وزير عراق تلاش كرده است تا جاى ممكن ميان خواسته هاى آمريكايى ها و احزاب حامى محور مقاومت توازن ايجاد كند و بر همين اساس خودش را به‌عنوان سرپرست سازمان اطلاعات منصوب كرد و “ابو على البصرى” را كه نزدیک به محور مقاومت است به رياست سازمان امنيت ملى منصوب كرد و اكنون كريم عبود را كه شخصى ميانه و از كادرهاى قديمى سازمان مبارزه با تروريسم است، به‌عنوان رئيس آن منصوب كرده است.
کریم عبود التمیمی کیست؟
این افسر عالی رتبه عراقی از سال 2007 در نیروهای مبارزه با تروریسم حضور داشته و پست های مختلفی را در این سازمان برعهده گرفته است و با توجه به این که ازنظر تاسیس این نیروها با همکاری آمریکا تاسیس شده اند چنین مسئول عالی رتبه و با سابقه ای در این نهاد برای آمریکایی‌ها شناخته نشده نیست. همچنین کریم التمیمی از فرماندهان نظامی اندک در عراق بوده که در زمان اشغال موصل پا به فرار نگذاشت نکرد و با حفظ نیرو و تجهیزات توانست در نزدیکی پالایشگاه بیجی مستقر شده و به نبرد خود با داعش ادامه دهد (منبع). همچنین به باور برخی ناظران بیش از این که کریم عبود التمیمی نزدیک به احزاب محور مقاومت باشد، مغضوب جریان صدر است زیرا در حمله هواداران این جریان در سال 2016 به منطقه سبز بغداد، “حیدر العبادی” نخست وزیر وقت عراق، فرمانده وقت آن منطقه “محمد رضا آل حیدر” را تغییر داده و فرمانده جدید نیروهای مبارزه با تروریسم را به‌جای وی منصوب کرده بود (منبع).
سخن پایانی
همانطور که بیان شد عزل الساعدی با وجود این که ازنظر اداری قابل توجیه بود اما خالی از ابعاد سیاسی نیست. به همین علت با منصوب کردن التمیمی باید دید احزاب نزدیک به محور مقاومت تا چه حد خواهند توانست دارای نفوذی در این سازمان شوند زیرا اگرچه التمیمی چهره نا شناخته ای برای آمریکایی‌ها نیست اما چهره مقبولی هم برای احزاب هوادار محور مقاومت است و به همین خاطر به نظر می رسد این احزاب تلاش خواهند کرد نفوذ خود را در این سازمان از طریق تاثیر بر چگوگی تغییرات در میان فرماندهان میانی گسترش دهند زیرا سازمان مبارزه با تروریسم در کنار سازمان اطلاعات به دو سازمان امنیتی مشهور هستند که آمریکایی‌ها بیشترین نفوذ را در آن دارند.
شهاب نورانی فر
