برای اینکه اسرائیل پلی بر روی رود فرات پیدا نکند
حیدر الجوراني – پژوهشگر عراقی
در پیوند با تغییر نظام سیاسی در عراق در سال ۲۰۰۳، یکی از تبعات اصلی جذب تروریسم و قدرت‌های غیر دولتی مانند گروه‌های میلیشیا بود که نقش تأثیرگذاری در شکل‌گیری قواعد بازی و درگیری‌ها در منطقه خاورمیانه ایفا می‌کردند.
حتی توصیف ایران به عنوان «مخالف عقلانی» نسبت به اسرائیل، همانطور که استاد روابط بین‌الملل ایرانی، تریتا پارسی، در کتاب «پیمانخیانت‌آمیز روابط محرمانه میان آمریکا، اسرائیل و ایران» اشاره کرده است، این اصطلاح در مرحله‌ای قرار گرفت که تقریباً از آن عقلانیت فراتر رفت، تا زمانی که بشار اسد رفت و منطقه خاورمیانه وارد دوران پایداری‌های جدید شد.
تحولات جاری در خاورمیانه چندان دور از سه دولت ملی (ایران، ترکیه، اسرائیل) نیستند، جایی که دین و سیاست در هم می‌آمیزند و بین هویت‌های سیاسی و ملی، حاشیه‌ای از فاصله قرار دارد. در حالی که دشمنی میان ایران و اسرائیل (از نظر عقلانی) بود، ترکیه که اولین کشور اسلامی است که در سال ۱۹۴۹ به ماهیت سیاسی اسرائیل اعتراف کرد، بر اساس توافق‌نامه حمایت اطلاعاتی (غیرمکتوب) با اسرائیل بیش از دو دهه همکاری داشت، تا زمانی که هاکان فيدان این توافق‌نامه را بازنویسی کرد، پس از اینکه ترکیه یک شبکه جاسوسی ایرانی‌فعال که برای موساد و علی ایران کار می‌کرد را افشا کرد.
به سادگی درمیابیم که احتمالا عواقب تغییر نظام سیاسی در سوریه در سال ۲۰۲۴، شامل جذب اسرائیل به عنوان یک بازیگر اصلی و مستقیم در منطقه خواهد بود. بنابراین، قواعد بازی و درگیری در خاورمیانه شامل اسرائیل، کشوری که بیشتر کشورهای منطقه با آن رابطه دیپلماتیک دارند، به جز عراق.
اگر هدف از تغییر نظام سیاسی در عراق در سال ۲۰۰۳، برقراری دموکراسی بوده است، پس هدف از تغییر نظام سیاسی در سوریه به رهبری بشار چیست؟
شاید پاسخ فراتر از قطع روابط ایران و حزب‌الله در لبنان باشد، یا حتی ترسیم دوباره خاورمیانه، زیرا نظام سوریه جدید، در پرتو مسیرهای مستمر تفاهم‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، مشروعیت رهبری خود را برای سال‌های آینده حفظ می‌کند، تا زمانی که قانون اساسی تدوین و تغییرات انتقالی انجام شود. این امر عراق را که در آستانه انتخابات مهم در نوامبر است، وادار می‌کند تا دیدگاهی استراتژیک برای رابطه با سوریه در قالب مرحله انتقالی مشخص کند.
مهم است که توجه عمومی عراق به یک گرایش شدیدی و شعاری حول موفقیت کنفرانس سران عرب در بغداد معطوف شده باشد، و همه غافل از سخن وزیر خارجه سوریه، اسعد الشیبانی، شوند که چالش‌های سوریه، از جمله بازتدوین بقایای داعش توسط نیروهای خارجی، را بررسی کرد.
عراق نیاز دارد که از طریق عمق عربی عشایری سوریه به یک بازیگر اساسی تبدیل شود. به ویژه اینکه بازیگر سعودی نیز این عمق را در حوزه علاقه مندی های خود قرار می دهد، و برای اینکه اسرائیل رخنه ای پیدا نکند که آن را قادر به “پل زدن بر روی رود فرات” کند، توازن بین بازیگر سیاسی سنی در داخل عراق و (ذهنیت مدیر دفتر پستی برای تبادل پیام ها) دستگاه اطلاعات عراق، دو عامل پیشگیرانه در مرحله آینده هستند.
منبع: مرکز دراسات الشهيد الخامس
