بررسی توافق خروج نیروهای نظامی آمریکایی از عراق و پیامدهای آن
در تاریخ 27 سپتامبر عراق و آمریکا اعلام‌کردند مأموریت رزمی و نظامی ائتلاف بین المللی مبارزه با داعش در پایان سپتامبر 2025 به پایان خواهد رسید (منبع). این در حالی است که در این باره یک مقام آمریکایی گفته‌بود این توافق به‌معنای خروج نیروهای آمریکایی به‌صورت کامل نیست و قطعاً از نظر نظامی بخشی از این نیروها خواهند ماند و البته تعداد آنان هم کاهش پیدا خواهد کرد اما در خصوص همه این موارد مذاکرات بیشتری نیاز است (منبع). در این یادداشت به موضوع بررسی این توافق و پیامدهای ناشی از آن برای شیعیان، اهل سنت و کردها و قدرت‌های منطقه‌ای خواهیم پرداخت.
بررسی ماهیت این توافق
یکی از معایب توافق موجود غیررسمی بودن آن از نظر رسانه‌ای است. به‌عبارتی دیگر محتوای این توافق و اینکه به‌طور رسمی و طی مراسمی مشخص امضا شود، چنین امری وجود ندارد و صرفاً یک بیانیه‌ای مختصر در این زمینه بدون جدول زمان بندی مشخص برای خروج این نیروها و مشخص شدن تعداد دقیق این نیروهای رزمی صادر شده‌است.
البته طبق گفته منابع غیر رسمی تعداد نیروهای ائتلاف 2500 نفر هستند (منبع) ولی مشخص نشده است چه تعداد قرار است تحت عنوان رزمی و نظامی خارج شوند و چه تعداد قرار است به‌عنوان نیروی مستشاری باقی بمانند؟
این در حالی است که تعداد نیروهای امنیتی و نظامی عراق بیش از 1 میلیون 200 هزار نیرو است و برای نمونه تعداد نیروهای وزارت کشور 825 هزار نیرو، وزارت دفاع 370 هزار نیرو، حشد شعبی 200 هزار نیرو، سازمان مبارزه با تروریسم 16 هزار نیرو، سازمان اطلاعات 8 هزار نیرو و سازمان امنیت ملی 10 هزار نیرو است (منبع) و قاعدتاً با چنین تشکیلات امنیتی گسترده‌ای به نظر می‌رسد عراق خیلی وقت پیش باید از حضور نیروهای ائتلاف چه در سطح نظامی و چه در سطح مستشاری بی‌نیاز بوده باشد.
مشکل دیگر در این زمینه عدم مشخص کردن صلاحیت یا عدم صلاحیت آمریکا در خصوص بمباران بقایای تروریست‌ها در عراق است؛ در حال حاضر بر اساس مأموریت ائتلاف موجود، آمریکا در هر زمان که بخواهد عملاً می‌تواند داخل خاک عراق بمباران انجام دهد اما مشخص نیست وضعیت این امر پس از خروج این ائتلاف به کجا خواهد رسید؟
پیامدهای توافق صورت‌گرفته
پیامد این توافق در صورت اجرای آن، در سطح داخلی به‌گونه‌ای است که باعث تقویت جایگاه سیاسی چارچوب هماهنگی شیعی و در کنار آن جایگاه گروه‌های مقاومت عراق خواهد شد و اتفاقاً این تقویت جایگاه برای این گروه‌ها و با توجه به تجربه پس از سال 2008 باعث می‌شود که به باور برخی ناظران در خصوص اجرای آن از سوی آمریکا تردید وجود داشته‌باشد. از سویی دیگر این امر می‌تواند منجر به ارتقای جایگاه سیاسی محمد شیاع السودانی در میان بخشی از هواداران محور مقاومت و تقویت وی از نظر پایگاه انتخاباتی شود.
اما در خصوص اهل سنت و با توجه به ضعف این قشر پس از سال 2014 و مسائل مرتبط با داعش، تغییر چندانی در وضع آنان به نظر نمی‌رسد ایجاد شود. اما در خصوص کردها به نظر می‌رسد این قشر بزرگ‌ترین بازنده باشد زیرا نیروهای پیشمرگ که بازوی نظامی اقلیم هستند، از نظر نظامی به‌شدت وابسته به نیروهای آمریکا می‌باشند و باید توجه داشت نیروهای پیشمرگ دارای تجهیزات نظامی در سطح نیروهای نظامی فدرال نیستند.
موضوع خروج نیروهای آمریکایی به باور کارشناسان می‌تواند باعث تقویت هر چه بیشتر قدرت‌های منطقه‌ای شود. در همین راستا ایران و ترکیه به‌عنوان رقبای آمریکا می‌توانند نفوذ خود را در عراق تقویت بخشند و بعید نیست این امر برای ترکیه منجر به انجام عملیات زمینی گسترده در شمال عراق به بهانه بیرون راندن نیروهای پ ک ک شود. با این حال به نظر می‌رسد تا زمان اجرای این توافق باید اندکی بیشتر صبر کرد زیرا بعید است آمریکا عراق را از نظر نظامی به‌شکل‌ی رها کند که مقاومت، ایران و حتی ترکیه از خلأ نظامی آن بتوانند استفاده‌کنند.
شهاب نورانی‌فر
