طاق کسری
ایوان خسرو یا طاق کسری یا ایوان مدائن یکی از برجسته‌ترین یادگار شاهنشاهی ساسانی است؛این بنای عظیم در تیسفون واقع در کشور عراق کنونی است.
شهر بغداد
کلانشهر بغداد واقع در استان بغداد عراق، یکی از شهرهای تاریخی و فرهنگی و سیاسی مهم در جهان عرب و خاورمیانه است. تاریخ بغداد از دوره عباسیان و بطور دقیق زمان حکومت ابوجعفر منصور دوانیقی و زمان حیات حضرت امام صادق(ع) امام ششم شیعیان، آغاز می‌شود و پیش از آن، پایتخت حکومت منقرض ساسانیان، شهر تیسفون در نزدیکی بغداد امروزی بود. در آن زمان بغداد نام منطقه‌ای کوچک و نه چندان مهم در نزدیکی تیسفون بود. همین منطقه بنابه شرایط جغرافیایی‌اش، در روزگار عباسیان به پایتختی خلافت برگزیده شد و در همان زمان هم نام‌ور گشت؛ به گونه‌ای که نمادی برای سرزمین‌های اسلامی‌سده‌های میانی اسلامی‌بود. شهر بغداد در ۳۰ ژوئیه سال ۷۶۲ میلادی ( هشتم مرداد سال141 خورشیدی و به عبارتی 28 ربیع الثانی سال145 قمری) یعنی سه سال پیش از ترور امام صادق بدست‌ایادی منصور دوانیقی، در کرانه باختری رود دجله به دست خاندان‌ایرانی برمکی‌ها در زمان عباسیان بنیان گزاری شد. منصور برای بغداد چهار دروازه ( الأبواب الأربعة) ساخت؛ دروازه خراسان، که به باب‌الدولة نیز مشهور بود به خاطرِ روی آوری و استقبال دولت عباسی از خراسان و ریشه‌های عقیدتی و قداست محور که هم مردم‌ایران در قیام علیه بنی امیه و سرنگون ساختن حکومت اموی داشتند و هم برخی شخصیت‌های مهم همانند ابومسلم خراسانی نقش مهمی‌در به حکومت رساندن خادان عباس‌ایفا کرده بودند، لذا اصلیترین دروازه بغداد در آنروز بسوی‌ایران و جهت مراوده با‌ایرانیان بعنوان مردمی‌قابل اعتماد گشوده شده بود. و باب‌الشام، که به سوی شام بود، ثم باب‌الکوفة، به سوی کوفه، و سپس دروازه البصرة.
از جمله یادگارهای دوران سلطنت حکومت ساسانیان در استان تیسفون، بنایی تاریخی و شگرف بنام ایوان کسری است.
ایوان خسرو
ایوان خسرو یا طاق کسری یا ایوان مدائن یکی از برجسته‌ترین یادگار شاهنشاهی ساسانی است؛این بنای عظیم در تیسفون واقع در کشور عراق کنونی است. ایوان خسرو به عرض ۲۵متر پس از پل گاومیشان در‌ایران، عریض‌ترین طاق معماری بازمانده از دوران باستان است. این ایوان بلندایی به طول ۳۰ متر و پهنایی نزدیک به ۴۳ متر دارد. ارتفاع نمای عمارت زمانی به ۷ متر بلندتر از ارتفاع طاق می‌رسید.
کاخ تیسفون و به خصوص ایوان باشکوه آن در زمان ساسانیان محل برگزاری دیدارهای مهم و برگزاری مراسمات بوده است از جمله:
بارِ عام
بارِ عام دو واژه فارسی- عربی است. بار یعنی حضور و عام بمعنی همه؛ و مراد از آن دوره‌های خاصی از سال است که شاهنشاه در قصر می‌نشسته و به عموم مردم اجازه می‌داده به فراخور نوبت باریابی کرده و خود را به محضر شاه رسانده و عرض ادب و تمجید و یا گله و شکایت داشته باشند. به‌این مراسم موسمی‌و مزمن، بار عام گفته می‌شد. شاهان ساسانی از ایوان کسری برای بار عام بهره می‌بردند.
نوروز
طاق کسری محل برگزاری جشن‌های سنتی مانند نوروز در حضور شاهنشاه ساسانی بوده‌است.
معنای «طاق کسری»
طاق کسری از دو واژه معرّب تشکیل یافته و ریشه هیچکدام عربی نیست. طاق معرّب واژه تاغ، در زبان ترکی بمعنی سقف و دیواره است و کسری معرّبِ واژه خسرو بوده و لقبی است که عرب زبانان به شاهان‌ایرانی میدادند. لذا می‌توان فارسی‌این واژه را ایوان خسرو قلمداد نمود.
در زمان حمله سپاهیان عرب به‌ایران،این کاخ، در سده هفتم میلادی بدست آنان افتاد. سپس مدتی از آن به عنوان مسجد استفاده شد و پس از آن کم‌کم متروکه شد. اما همیشه زیبایی و عظمت‌این کاخ مورد توجه و حیرت شاعران، جهانگردان و تاریخ‌نگاران بوده‌است.
موقعیت مکانی
این اثر باستانی ماندگار در ۳۷ کیلومتری جنوب شهر بغداد در کناره غربی رود دجله واقع شده‌است. ایوان کسری در کنار شهر سلمان پاک قراردارد. طاق کسری همچنین نزدیک به آرامگاه سلمان فارسی از یاران و اصحاب خاص پیامبر مکرم اسلام است.
تخریب‌های مکرر
ایوان کسری در طول قرن‌های متمادی، همواره مورد تخریب شاهان و درباریان قرار گرفته است. هم منصور دوانیقی پس از بنای بغداد تصمیم گرفت ایوان کسری را نابود کند و قسمت اعظمی‌از آن را نیز ویران کرد اما‌این ایوان بقدری مستحکم و فراخ ساخته شده بود که تخریب‌این بنا هزینه بسیار سنگینی برای دولت عباسی داشت؛ لذا از ادامه تخریب منصرف شد؛ سالها بعد‌هارون عباسی پسر مأمون، جانشین دوم منصور عباسی، باز عزمش را جزم کرد تا کار نیمه تمام را تمام کند و بخشی از‌این ایوان را تخریب کرد؛ اما باز هم نتوانست بنیاد‌این بنای عظیم را نابود کند.
در قرن‌های معاصر نیز صدام‌این بنا را مورد بی مهری و بلکه عنوان ابزاری برای‌ایران ستیزی عراقیان قرار داد و تلاش نمود‌این ایوان را در حالت مخروبه نگه داشته و اطرافش را محل تفرج و تفریح قرار دهد تا عراقیان را به فتح و غلبه آسان بر سازه‌های بزرگ‌ایرانی تشویق کند.
اما حکومت صدام نیز بیش از چند دهه دوام نیاورد و با حمله آمریکا به عراق سرنگون گشت و در‌این حمله نیز آسیبهایی بدین بنای تاریخی رسید.
در سال۱۳۸۳ خورشیدی، رئیس هیئت مدیره سازمان میراث فرهنگی عراق با‌اشاره به‌اینکه طاق کسری و بناهای پیرامون آن، در آستانه نابودی قرار گرفته‌است از‌ایران و کشورهای دیگر برای کمک به بازسازی و نگه‌داری آن، کمک خواست.
علیرغم‌این مصیبت‌های وارده، ایوان‌این کاخ بزرگ و بخشی از سازه‌های آن هنوز از همان دوران ساسانی، باقی مانده و بخش‌های دیگر نیز آرم آرام مرمت و بازسازی شده است و شکوه‌این ایوان همواره آدمی‌را به دهشت و حیرت وامی‌دارد و هر بیننده‌ای را به شگفت می‌آورد.
این ایوان توسط گردشگران بومی‌و غیر بومی‌همواره مورد بازدید قرار می‌گیرد اما با‌این وجود هنوز دولت عراق هیچ اقدامی‌جهت ثبت‌این بنا در سازمان ثبت میراث جهانی(یونسکو) نکرده است و باور کردنی نیست که مهمترین بنای تاریخی موجود در کشور عراق، ثبت جهانی نشده باشد.
چشم عبرت بین
این ایوان در نظر اهل ادب و نظر، همواره محل عبرت بوده است؛ روایت است که امام علی (ع) امام اول شیعیان از‌این ایوان بازدید نموده و آن را مایه عبرت دانسته است.این ایوان در بیان شاعرانی همانند خاقانی و خیام نیز به نگاه عبرت آمده است که چشم عبرت بین ببیند و بفهمد که‌این جهان با هر طاق و ایوانی و هرقدر مستحکم، بکسی وفا نمی‌کند و بهنگام آمدن اجل، چیزی جز کرده‌های خیر و شر دست و دامن آدمی‌را نمی‌گیرد چراکه آن قصر که جمشید در او جام گرفت، آهو بچه کرد و شیر آرام گرفت؛ بهرام که گور می‌گرفتی همه عمر، دیدی که چگونه گور بهرام گرفت؟…
