احزاب سیاسی عراق
اولین احزاب سیاسی عراق
دوران پادشاهی عثمانی، یکی از نقاط عطف ادغام نگرشی از دموکراسی با مرام شاهنشاهی بود. دورانی که عثمانی‌ها با پذیرفتن جبری رنسانس‌های غربی، منطق نوین را آرام‌آرام در شمال حکومت خود یعنی ترکیه و لبنان و سوریه، گسترش دادند. اما بهره کشورهایی که از خاورِ نزدیک، دور مانده بودند از این ترقی‌های فرهنگی کمتر بود. در آخرین دهه‌های حکومت عثمانیان، اولین حزب سیاسی توانست رخ نشان دهد. حزب «کمیته اتحاد و ترقی» که در سال1908 میلادی پدید آمد و غرض از تأسیس این حزب، مبارزه با فساد فراوان دربار حکومت عثمانی و جلوگیری از نشر فسادهای مالی و فرهنگی در میان مردم بود. این حزب، متشکل از نخبگان ترک و عرب و کرد و مسلمان و غیرمسلمان بود که در کنار همدیگر مجموعه پروتکل‌هایی برای ممانعت از وقوع فساد را تنظیم و درصدد تنفیذ آن به حکومت سلطنتی عثمانی، تلاش می‌کردند. این حزب بسرعت به استانبول منتقل شده و سپس از استانبول(اسلامبول) به شهرهای عراق همانند بغداد و بصره و حله نیز منتقل شد. این یعنی سابقه حضور حزب سیاسی در عراق تقریباً به‌اندازه یک قرن است.
دوران بعث
احزاب سیاسی عراق در دوران بعث بکلی منقرض گردید و تنها با سقوط رژیم بعث در سال2003 میلادی آرام‌آرام سر از خاک عراق برآورد.
حکومتی که پیش از 2003 میلادی بر عراق سطله می‌راند، رژیمی‌سفاک و دیکتاتور و بد سابقه بود؛ رژیم صدام هرگونه تکاپوی مدنی مخالف با سیاستهای کلان یا خردش را به بدترین شکل ممکن سرکوب می‌نمود. نماد بارز این سرکوب‌های ملی و بومی، قتل عام مردم کُرد در سلسله عملیات انفال، قتل عام شیعیان در ماجرای نهضت شعبانیه، دستگیری یا ترور سریالی علمای بزرگ شیعه؛ کشتار طرفداران سید صدر و مواردی از این دست می‌باشد.
در اینچنین اتمسفری، طبیعتاً هیچ جایی برای احزاب سیاسی متکی به پتانسیل‌های مدنی وجود نداشت و حکومت تک‌حزبی بعث، تنها حزب موجود در عراق بود.
دوران رجعت و رستاخیز احزاب سیاسی
با هجوم نیروهای ایالات متحده آمریکا و هم پیمانانش به عراق در سال2003 میلادی و سقوط رژیم بعث و بنای دولتی جدید و موقت، بهترین فرصت برای تبدیل تشکلهای گوناگون بعنوان حزبی سیاسی مطرح گردید. احزابی گوناگون با رسته‌های نژادی مختلف و باورهای گوناگون در طی چندین ماه ساخته و پرداخته گردید.
جنبه‌های ساختاری احزاب
همانطور که گفتیم، تمام تکاپوهای مدنی در دوران بعث، زیر ضربه رژیم دیکتاتوری صدام رفته و در کالبد نارس و ناتمام، از بین می‌رفت. از طرفی جامعه عراق، یک جامعه متکثره بود- و همواره اینچنین است-؛ بگونه ای که تمام اقلیت‌ها در اکثریت اند! از بابت نژادی هم کرد‌ها و هم ترکمن‌ها و هم اعراب در عراق در اکثریت اندو از بابت مذهبی نیز سنی و شیعه در اکثریت اند و تفاوتهای اندکی در درصد و آمار دارند. اینها فارغ از مجموعه ای از سلایق و مرام و مراسمات بومی‌هر منطقه ای است که بخودی خود سبب تمایز از دیگر مناطق نیز می‌گردد. حال در این حد از تکثر، هرکسی احتمال می‌دهد که با احزاب سیاسی بسیار متنوع و متضاد و کاملا قشری بین و نوعیت 
خواه روبرو خواهیم بود.
دست بر قضا همین تصور درباره عراق بطور کامل، به واقعیت پیوست و احزابی اغلب قومیت طلب با محوریت نژاد یا مذهب یا آرمانهای بومی‌یا فرهنگ‌های متضاد و نگرش‌هایی ستیزه جو و خودخور و اهدافی موقت یا درصدد ارتفاع مشکلات منطقه ای در عراق سر برآورد. احزابی که بعلت فراوانی تنوع در جنبه‌های ساختاری، پس از یکی دو سال از فعالیت، از مرام اولیه شان منحرف شده و به اهداف ثانوی یا قشری یا تلاش برای بقا روی آورده‌اند. لذا می‌توان جنبه‌های ساختاری احزاب سیاسی عراق را اینچنین برشمرد: دین، مذهب، نژاد، آرمانهای سیاسی، فرهنگ‌های ملی یا بومی، مراسمات آیینی، وابستگی‌های خارجی، افکار سیاسی کُهن، آموزه‌های سیاسی غربی یا دینی.
احزاب سیاسی و حکومت
علیرغم فراوانی احزاب سیاسی در عراق، تنها شمار اندکیاز آن احزاب توانسته‌اند به مناصب حکومتی همانند پارلمان یا دولت یا دستگاه قضایی عراق راه بیابند. البته شمار احزابِ موجود در حکومت، نسبت به کلیت احزاب، کم شمار است و اما نسبت به واقع و میانگین‌های جهانی، اتفاقاً فراوان و پرشمار است.
می‌توان گفت که تقریباً تمامِ رؤسای جمهور عراق در عصرِ معاصر از دل احزاب سیاسی متنوع، برآمده‌اند. صدام حسین از حزب بعث، جلال طالبانی از حزب میهنی کردستان، فواد معصوم نیز از حزب میهنی کردستان عراق؛ برهم صالح صاحب ائتلاف « برای دموکراسی و عدالت» همه و همه وابسته به احزاب گوناگون بوده‌اند. همین سِیر در مسئله نخست وزیری و یا کابینه دولت عراق و همچنین پارلمان عراق نیز جاری و ساری است.
در شماره‌های دیگر از این نشریه، بطور مبسوط به بررسی و بیان شماری از مهمترین احزاب سیاسی حاکم بر عراق خواهیم پرداخت؛ اما اسامی‌برخی از احزاب عراقی بطور مختصر عبارت است از:
الائتلاف الوطنی العراقی (ائتلاف وطنی عراق)، إئتلاف دولة القانون، حزب الدعوة الإسلامیة(حزب دعوت اسلامی)، تیار الصدری( جریان صدری‌ها)، جبهة التوافق العراقیة (جبهه توافق)، حزب دموکرات کردستان عراق، اتحادیه میهنی کردستان، الجبهة العراقیة للحوار الوطنی(جبهه گفتمان میهنی عراق)، حزب گوران کردستان عراق، الجبهة الترکمانیة العراقیة ( جبهه ترکمنی‌های عراق)، منظمة بدر( جنبش بدر) و دیگر احزاب.
