اماکن مذهبی عراق – سرداب غیبت
یکی از مهمترین اماکن زیارتی در کشور عراق، «سرداب غیبت حضرت امام مهدی» میباشد.
سرداب غیبت کجاست؟
سرداب غیبت، زیرزمین خانه امام حسن عسکری(ع) یازدهمین امام شیعیان، در شمال غربی حرم عسکریین در شهر سامرا میباشد. شیعیان این مکان را قابل زیارت و مکانی مقدس میدانند چراکه این مکان، محل زندگی امامهادی(ع)، امام عسکری(ع) و امام زمان(عج) بوده است. و همچنین در باور شیعیان، جایی بوده است که حضرت مهدی با ورود به این قسمت از خانه، از دیدگان نهان شده است.
زمان ساخت مکان
باتوجه به اینکه خانه حضرت امامهادی در دوران عباسیان در سامراء بنا شده است، لذا میتوان این مکان را جزو باستانی ترین آثار بجای مانده از دوران صدر حکومت عباسیان نیز دانست. بنابراین بنای نخستین سرداب به دوره خلافت عباسیان برمیگردد اما پس از آن در دورههای مختلف به همراه حرم عسکریین بازسازی و تعمیر شده است.
نامگزاری
در روایاتی تاریخی از نام سرداب خانه امامهادی، سخن بمیان آمده است اما اینکه این مکان، به نام سردابِ غیبت نامی شود، محل تأمل است. به گفته شیخ عباس قمی مورخ شیعه (درگذشته ۱۳۵۹ق)، نامگذاری این مکان به سرداب غیبت مربوط به دوران متأخر است و دلیل آن در کتابهایی که درباره امام زمان(عج) نوشته شده مشخص نشده است.
چاه غیبت
در این سرداب، چاهی بنام چاه غیبت وجود دارد؛ شیخ عباس قمی در این باره میگوید که: امام حسن عسکری در سرداب خانه اش، حوضچه ای داشت که برای خود محل وضو قرار داده بود. پس از وفات آنحضرت، شیعیان آرام آرام از خاکش برداشتند تا اینکه تبدیل به گودی و سپس چاهک گردید. شیخ عباس قمی همچنین از محدث نوری نقل کرده که عدهای از خادمان سرداب برای
کسب منافع مادی و سوء استفاده از علاقه شیعیان به حضرت امام مهدی، این مکان را بدروغ بنام چاه صاحب الزمان یا چاهِ غیبت معرفی کردهاند و از آن محل، خاکی برای تبرک در مقابل دریافت پول به زائران میدادهاند و شیخ عبدالحسین تهرانی معروف به شیخ العراقین برای جلوگیری از این اقدام، چاه مذکور را با خاک پر کرده و در آن را بست تا باب خرافات و کلاهبرداری شرعی بسته شود، اما بعدها خادمان دوباره آن را باز کردهاند.
تاریخچه حرم سازی
مرحوم محدث نوری میگوید: ناصر عباسی، از خلفای عباسی، سرداب را در سال ۶۰۶ق بنا کرد و در دیباچه آن نام چهارده معصوم نوشته شد. اما گفته میشود که این سرداب در زمان حکومت حمدانیان بر عراق در قرن چهارم تبدیل به حرم شده است و کتیبه چهارده معصوم بروی آن نقش بسته است. سرداب به همراه حرم عسکریین در دورههای مختلف تعمیر و بازسازی شده است. در این سرداب آثاری از منبتکاری و کاشیکاری و سایر هنرهای معماری به کار رفته است.
شایعهای کهن
برخی از مصادر غیر شیعه بویژه اهل تسنن ادعا کرده اند که: «شیعیان باور دارند که مهدی در این سرداب پنهان است و روزی از همین مکان، خروج خواهد نمود!» درحالیکه این شایعه، از بیخ و بن دروغ است. افرادی همانند ابن حجر هیتمی که سابقه کینهتوزی با باورهای شیعه دارند، گفتهاند که گروهی از شیعیان با اسبهایی در کنار سرداب ایستاده و خواستار بیرون آمدن امام زمان(ع) از سرداب هستند.
این مطالب کذب درحالی در نوشتههای مشهور دیگر مذاهب جا خوش کرده است که در نظر تمام شیعیان، حضرت مهدی از سوی مکه و از کنار کعبه، ظهور خواهد نمود. سید صدرالدین صدر از مراجع تقلید شیعه (درگذشته ۱۳۷۳ق) در کتاب المهدی(عج)، بیان چنین سخنانی از سوی ابن حجر هیتمی را ناشی از آشنا نبودنش با کشور عراق و شیعیان این کشور دانسته است؛ چرا که به گفته وی ابن حجر از حجاز خارج نشده و حتی سامرا را یکبار ندیده است. لذا افسانهی پنهان شدن حضرت مهدی(ع) در سرداب «سامرا» و زندگی کردن آن حضرت در این مکان، دروغ و بهتانی بیش نیست و هیچ یک از بزرگان شیعه، چنین باوری ندارند.
