کرکوک، شهری تاریخی و مهم در عراق
کرکوک شهری عراقی و مرکز استان کرکوک است که در شمال کشور واقع شده و یکی از مهم‌ترین شهرهای نفتی در عراق به شمار می‌آید. کرکوک در زمان حکومت عثمانی‌ها، پایتخت ایالت شهرزور بود و در حال حاضر در قلب درگیری‌ها در مناطق مورد مناقشه بین دولت عراق و دولت اقلیم کردستان قرار دارد، جایی که استان کرکوک شاهد درگیری‌های قومی طولانی مدت بوده است. در طول قرن بیستم، این منطقه تغییرات جمعیتی وسیعی را تجربه کرد، به ویژه پس از کشف نفت در آن، که باعث شد دولت عراق در آن زمان اقدام به عربیزه کردن جمعیت و فرهنگ کند و در نتیجه، درصد عرب‌ها در میان جمعیت کرد شهر افزایش یابد. در دوران حکومت حزب بعث، این استان به نام استان تأمیم (به نسبت به تأمیم شرکت نفت عراق) شناخته می‌شد تا اینکه رئیس شورای استان، رزکار علی کردی، در سال ۲۰۰۳ پس از اشغال آمریکا به عراق، اعلام کرد که نام آن به کرکوک برگردانده شود.
کرکوک در گذشته به نام آررابخا در دوره حوری‌ها شناخته می‌شد. در دوران اشکانی، بطلیموس نام کورکورا را ذکر کرده است که بیشتر محققان بر این باورند که به کرکوک یا به مکان بابا کرکر نزدیک شهر کرکوک اشاره دارد. محققان در مورد ریشه نام کرکوک اختلاف نظر دارند؛ برخی آن را به واژه سریانی کَرخا د-بیث سلوخ برمی‌گردانند که به معنای «قلعه السلوقیان» در زبان آرامی است.
منطقه اطراف شهر به نام باجرمی شناخته می‌شد، و تصور می‌شود که این نام از ریشه سریانی به معنای «خانه استخوان‌ها» است که به استخوان‌های اخمینیان اشاره دارد. همچنین معتقدند که این منطقه در دوران اشکانی و ساسانی به نام گرمکان شناخته می‌شده که به معنای “زمین گرم” است، زیرا کلمه “گرم” در فارسی به معنای حرارت است.
زمانی که صفویان کردستان را در عصر شاه اسماعیل صفوی اشغال کردند، این نقطه زمانی به عنوان آغاز اسکان اجباری ترکمن‌ها در منطقه محسوب می‌شود. صفویان تلاش کردند عقیده «قزلباشی» شیعه را بر کردها تحمیل کنند تا مسلمانان سنی را جایگزین نمایند. عثمانیان، که پس از صفویان آمدند، در ابتدا سعی کردند کردها را همکاری کنند تا آن‌ها را علیه شیعیان صفوی تحریک کنند. این امکان را برای امرای کرد فراهم کرد تا حاکمیت خود را در برخی از بخش‌های حکمرانی‌هایشان، از جمله مناطق اربیل و کرکوک، که توسط سعید بک شاه علی، امیر امارت سوران، بازپس گرفته شد، دوباره به دست آورند. کردستان برای مدت طولانی به میدان نبردی بین شیعیان صفوی و عثمانیان سنی تبدیل شد، به ویژه در طول دوره‌های سلطنت شاه طهماسب، شاه عباس، شاه طهماسب قلی خان (نادر شاه) و دو پادشاه عثمانی، یعنی سلیمان قانونی و مراد چهارم. موقعیت استراتژیک کرکوک باعث شد که قدرت‌های منطقه‌ای بارها در طول این جنگ‌ها برای تسلط بر آن رقابت کنند.
نویسنده کرد نوری طالبانی می‌گوید: “و پس از مدت کوتاهی از الحاق کردستان به دولت عثمانی، سلاطین عثمانی مانند صفویان پیش از خود به اهمیت کرکوک برای مسیرهای تجاری و راه‌های حیاتی که از آن می‌گذشتند و آن را به آناتولی، عراق و ایران متصل می‌کردند، پی بردند. در نتیجه، هر دو طرف، رعایا و افراد ارتش خود را تشویق کردند تا در شهرها و روستاهای پراکنده در امتداد راهی که مورخان آن را «راه سلطان» می‌نامند، سکونت کنند. این راه از تلعفر و موصل در شمال آغاز می‌شود و از اربیل، آلتون‌کوبری، کرکوک، داقوق و کفری عبور کرده و به بغداد و همچنین به شهرهای خانقین و مندلی در سمت دیگر می‌رسد، و سپس تا کرمانشاه، همدان و دیگر شهرهای ایران ادامه می‌یابد.”
جمعیت شهر کرکوک در اواخر قرن نوزدهم به ۳۰ هزار نفر رسید که سه‌چهارم آن‌ها کرد و بقیه ترک و عرب بودند، به علاوه ۷۶۰ نفر یهودی و ۴۶۰ نفر کلدانی طبق دیکشنری اعلام. کرکوک امروزه پنجمین شهر بزرگ عراق از نظر جمعیت است که حدود ۹۰۰ هزار نفر طبق سرشماری ۲۰۱۴ و یک میلیون و ۷۵ هزار نفر برای سال ۲۰۲۳ بر اساس کتاب حقایق جهان، در آن زندگی می‌کنند. این شهر محل سکونت عرب‌ها، کردها، ترکمنهای سنی و آشوری‌هاست.
کرکوک ۲۴۰ کیلومتر شمال پایتخت بغداد واقع شده و از سمت غرب به رشته کوه‌های حمرین محدود می‌شود.
شهر کرکوک یکی از شهرهای مهم و حیاتی عراق به شمار می‌آید و از مهم‌ترین عوامل مؤثر در این زمینه، ثروت‌های باطنی مانند نفت و گاز طبیعی است، به علاوه حاصلخیزی اراضی کشاورزی آن و همچنین موقعیت جغرافیایی و تجاری ممتاز آن که آن را به عنوان حلقه وصل بین مرکز و شمال عراق معرفی می‌کند.
