دهوک، استانی کوچک و زیبا در شمال عراق
دهوک یکی از استان‌های عراق است که در اقلیم کردستان واقع شده و مرکز استان دهوک به شمار می‌رود. از سه طرف، کوه‌هایی آن را احاطه کرده‌اند که به این شهر منظره‌ای زیبا می‌بخشند و نهر کوچکی از سد بزرگ دهوک به سمت آن سرازیر می‌شود. این منطقه یکی از زیباترین مناطق گردشگری شهر است و استان دهوک دارای مناطق گردشگری زیبا و خیره‌کننده‌ای می‌باشد. جمعیت آن حدود ۲۵۰,۰۰۰ نفر برآورد می‌شود که اکثریت آن‌ها از کردهای مسلمان هستند و آشوری‌ها، کلدانی‌ها و یزیدی‌ها نیز در آن سکونت دارند. این شهر دارای دانشگاه دهوک است که در سال ۱۹۹۲ تأسیس شده است.
نام دهوک از لهجه کرمانجی کردی آمده است که به معنای “دو صاع” یا “دو مکیال” (دو)(هوک) می‌باشد زیرا مکانی که دهوک در آن قرار دارد، مسیر کاروان‌ها بوده و هنگام عبور از آن، دو صاع از گندم یا جو و … به عنوان عوارض پرداخت می‌شده است. همچنین برخی این نام (دهوک) را به وجود دو کوه بزرگ در شهر نسبت می‌دهند که به شکل دو تخم‌مرغ هستند؛ (دو) به معنای دو و (هوک) یا (هیك) به معنای تخم‌مرغ است.
در دهوک دو نهر کوچک به نام‌های نهر دهوک و (هشکه‌رو) وجود دارد که دومی نهر فصلی است و در تابستان خشک می‌شود.
جذبه تاریخی این شهر به عصر سنگی برمی‌گردد و بخشی از امپراتوری آشوری و سپس بابل و هخامنشی بوده و قبل از اینکه به دست اسکندر مقدونی و رومیان بیفتد، مرکزی مهم برای مسیحیت سریانی بود و به نام “ܒܝܬ ܢܘܗܕܪܐ” (بیت نوهدری) شناخته می‌شد تا اینکه بعد از حملات تیمورلنگ رو به زوال رفت.
تاریخ معاصر این شهر از دهه ۷۰ میلادی آغاز می‌شود و به تدریج به شهری با ویژگی‌های مدرن تبدیل می‌گردد. اما وقتی به تاریخ قدیم آن می‌نگریم، متوجه می‌شویم که یکی از قدیمی‌ترین مکان‌هایی است که در این منطقه ساکن بوده و شاهد چندین تمدن مختلف بوده است. این موضوع به وضوح در تحقیقاتی که یک هیئت از دانشگاه ورشو در لهستان به رهبری پروفسور (کوسولوسکی) در سال ۱۹۸۵ در روستای نمریکی واقع در ناحیه فایده در جنوب شهر و شرق دجله انجام دادند، مشخص شد. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که تاریخ منطقه به هشت هزار سال قبل از میلاد برمی‌گردد و در آن زمان‌ها زندگی در این مسیرها وجود داشته است. همچنین، موقعیت غار جارستین، که به معنای “غار با چهار ستون” در دره دهوک قرار دارد، تأیید کننده این است که برخی منابع تاریخی و محققانی که به این منطقه سفر کرده‌اند، آن را به عنوان یکی از قدیمی‌ترین غارها می‌دانند که انسان به طور طبیعی در آن زندگی کرده است.
مورخ حسن احمد نیز تأکید کرده است که تاریخ غار جارستین به قرون وسطی برمی‌گردد و قدیمی‌ترین مستندات آن به ۱۲,۰۰۰ سال قبل از میلاد مربوط می‌شود. از جمله این نشان‌ها، تپه باستک و کمون است که به دوره دولت میتانی کردی برمی‌گردد و همچنین تپه مالتا و غار هلامتا در شندوخا که در جنوب مرکز استان واقع شده و تاریخ آن‌ها به زمان مادهای کرد برمی‌گردد.
هنوز هم کماکان بسیاری از غارهای باستانی و آثار حجاری شده در سنگ‌ها در این مناطق وجود دارند که صحت این حقایق را تأیید می‌کند و نشان می‌دهد که تمدن انسانی از دوران بسیار دور در این منطقه وجود داشته است.
