ایزدیگری و یزدانیان عراق
ایزدیگری
ایزدیان یا یزدانیان، شمار قابل توجهی از باورمندانی هستند که در مناطقی همچون شمال عراق، جنوب غربی سوریه، جنوب شرقی ترکیه و مناطقی از قفقاز زندگی می‌کنند. شمار مهاجران ایزدی در چند دهه اخیر بسوی اروپا رو به فزونی‌ست. گفته می‌شود که اغلب ایزدیان به زبان کردی کرمانجی صحبت می‌کنند. آیین ایشان، ایزیدی است؛ آیینی مبتنی بر ایمان به تنها یزدان پاک که خوبی‌های این جهان آفریده اوست. یزدان پاک یا ایزد منان نیزنوعی تجلی از خداوند متعال است که آفریننده این جهان است؛ اما با کیفیت و خصایصی که در باور ایزدیان گنجانده شده است. ایرانیان باستان پیش از ورود اسلام، همان عبارت یزدان را در ستایش خداوندشان بکار می‌بردند. می‌توان گفت که آیین ایزدی یا یزدانی، مخلوطی از اسلام دگرگون شده، مسیحیت شرقی، زرتشتی‌گری، یهودیت و احتمالاً هور پرستی است. برخلاف تصور اولیه، آیین ایزدی ارتباطی با آیین زرتشتی‌گری ندارد بلکه در برخی اسامی و عقاید، مشترکاتی دارند و ایزدیگری تنها مشخصه‌های اندکی از دین زرتشت اقتباس کرده‌است.
خطای شایع
واژه «ایزدی» بدین سبب که واژه‌ای فارسی است، در زبان عربی به طرزی دگرگون شده و چیزی شبیه به «ئیزدی» یا «یزیدی» ادا می‌شود. بهمین سبب عده‌ای از ایرانیان و اهالی عراق گمان می‌کنند که ایزدی ها، طرفدار شخصیت جانی تاریخ، یزید بن معاویه بوده و ناصبی و دشمن اهل بیت علیهم السلام و در واقع یزدی المذهب هستند. درحالیکه این خطای سطحی در اثر استعمال دگرگون شده واژه «یزدانی» و «ایزدی» است و هیچ ارتباطی میان‌اندیشه‌ها و باورهای این فرقه با افرادی همانند یزید بن معاویه یا دیگر دشمنان تاریخی اهل بیت وجود ندارد.
سرشماری ایزدیان
گفته می‌شود شمار ایزدیان جهان، به حدود یک میلیون نفر می‌رسد؛ این شمار از ایزدی‌ها در گستره جغرافیایی شمال آسیا و جنوب اروپا یافت می‌شود. شمال عراق و جنوب ترکیه و جنوب سوریه و مناطقی از آلمان و ارمنستان، اقامتگاه ایزدیان را شامل می‌شود. گفته می‌شود که منطقه مورد مناقشه قره باغ حاوی شماری از ایزدیان جهان است. اما ایجاد بستر مناسب برای اقامت آنان در آلمان توسط نهادهای دولتی و همکیشان و خویشاوندان ایزدی، باعث شد تا شمار بسیاری از آنان خود را بهر سختی که شده به آلمان رسانده و اقامت دائم بگیرند.
زبان گفتاری و کتابی ایزدیان
ایزدیان به زبان کردی با لهجه کرمانجی صحبت می‌کنند و نیز زبان عربی. بویژه ایزدی‌های موصل و جنوب سوریه دلبستگی بیشتری بزبان عربی دارند. مجموعه مناسک دینی ایشان که در قالب دعا خوانی و مناجات گویی و تجمعاتی مبتنی بر عبادت دسته جمعی انجام می‌گیرد نیز تماما حاوی اورادی بزبان کردی کرمانجی است. اما کتب عقیدتی کهن ایشان تماما به زبان سریانی است و گفته می‌شود ایزدیان برای خودشان زبان نوشتاری خاصی نیز دست و پا کرده بودند اما در گذر زمان بکلی منقرض شده و از بین رفت.
عشایر ایزدی
اغلب قبایل ایزدی عبارت است از هبابات، المقسوره و عمرا و هراقی و شهوان و حیالی‌ها و جحش. در بخش‌های بعدی دررابطه با عشیره‌های ایزدی سخن خواهیم گفت.
عقیده‌ای تبعیض‌آمیز
ایزدیان طی باوری نژاد پرستانه، باور دارند که تنها ایشان از نسل “یزدان”اند. ایشان معتقدند که خداوند ملک طاووس چون می‌خواسته ملت ایزدی را از دیگر ملت‌ها و نژادها ممتاز سازد، برای “شاهد ابن جراح” پسر حضرت آدم ،که بدون نزدیکی و جفت متولد شد، فرشته‌ای از بهشت فرستاد تا با او ازدواج کند. حاصل این ازدواج پسری به نام “یزدان” است که ملت یزیدی از نسل او هستند. و درواقع تنها ایزدیان آمده از بهشت‌اند و نه دیگر نژادهای بشر.
این سیاق از‌اندیشه، درهم آمیختن نژاد با دین است که ازجمله خصلتهای یهودیان است. بلکه این‌اندیشه در یزیدیان تجلی بیشتری دارد. چراکه یهودیان خود را برگزیده خداوند و «خدا گزید» می‌دانند اما ایزدیان خود را «خدا زاد» تلقی می‌کنند.
