آیا مقتدی صدر قصد بازگشت به سیاست در چارچوب سازوکار سیاسی موجود را دارد؟

در تاریخ 28 مارس سال جاری مقتدی صدر دستور تشکیل کمیته‌هایی را صادر کرد و تعداد کمیته‌های تشکیل یافته 5 کمیته بود. اما از میان این کمیته‌ها 2 کمیته توجه برخی ناظران را به خود جلب کرد: 1-کمیته البنیان المرصوص به ریاست محمد العبودی 2-کمیته فراکسیون مستعفی صدری ها به ریاست حسن العذاری (منبع).

در این زمینه باید توجه داشت در تاریخ 29 آگوست 2022 مقتدی صدر از سیاست کناره گیری کرد (منبع) و پیش از آن هم در تاریخ 12 ژوئن 2022 از نمایندگان فراکسیون صدری ها خواسته‌بود که از مجلس استعفا دهند (منبع). با این حال به همیشه باور کارشناسان کناره گیری صدر از سیاست در واقع کناره گیری موقتی از سازوکار سیاسی موجود در عراق بوده و به‌معنای کناره گیری عمومی نبوده است و در همین راستا وی تحرکات سیاسی در مدت اخیر داشته که آخرین آن دستور تشکیل این کمیته‌ها بود. در همین راستا ابتدا تأثیر این دستور را بررسی خواهیم کرد و سپس به اهداف آن اشاره خواهیم نمود و در پایان جمع بندی خواهیم داشت.

تأثیر دستور اخیر مقتدی صدر

به نظر می‌رسد تأثیر این دستور در تلاش برای ارزیابی و برآوردی توسط مقتدی صدر و مشاورانش از چالش‌ها و خواسته‌ها و دیدگاه‌ها و در نهایت وضعیت بدنه هواداری این جریان باشد. برای درک این موضوع باید در ابتدا نگاهی کوتاه به 2 کمیته یاد شده داشته‌باشیم. در این زمینه طرح البنیان المرصوص یک طرح به ظاهر خدماتی و فرهنگی است اما به‌شکل گروهی و جامعه‌محور انجام‌می‌شود و به همین خاطر مشارکت در آن باید به‌صورت عضویت باشد و همراه با کمک‌های مالی مردمی است (منبع) و با توجه به اینکه مقتدی صدر درخواست این مشارکت را داده‌بود، مشارکت و همکاری در آن نوعی اطاعت از دستورات رهبری جریان می‌باشد و می‌تواند جامعه آماری خوبی به رهبری این جریان برای تحلیل وضعیت پایگاه اجتماعی دهد.

از سویی دیگر موضوع فراکسیون صدری ها که تعداد اعضای آن 73 نماینده مستعفی می‌باشد، باعث خواهد شد این نمایندگان مشارکت بیشتری در بدنه تصمیم گیری جریان صدر داشته‌باشند زیرا در هر حال یک نماینده پیروز دارای اهداف و آمال و آرزویی برای آینده سیاسی خود است و مقتدی صدر با اجبار آنان به استعفا جلوی این امر را گرفت و اکنون با مشارکت این افراد خواهان ارسال این پیام برای آنان است که “هنوز مأموریت سیاسی آنان به پایان نرسیده‌است” و بعید نیست در صورت مشارکت مقتدی صدر در انتخابات 2025 همین لیست سابق فراکسیون در سال 2021 دوباره کاندیدای این جریان شود. کما اینکه ریاست حسن العذاری برای این کمیته نشان دهنده جایگاه بالای وی در نزدیکی به رهبری جریان علی رغم اتفاقات مرتبط با درگیری‌های منطقه سبز بغداد است.

اهداف مقتدی صدر از این تصمیم

درباره اهداف مقتدی صدر باید گفت، این اقدام را باید در کنار اقداماتی دیگر مانند زیارت بیت آیت الله سیستانی در تاریخ 18 مارس سال جاری قرار داد (منبع). اما به نظر نمی‌رسد این اقدامات به‌معنای بازگشت مقتدی صدر به سازوکار سیاسی باشد بلکه می‌توان آن را تحلیل وضعیت و زمینه چینی برای بازگشت وی به سازوکار سیاسی دانست زیرا به نظر می‌رسد بازگشت قطعی وی در زمانی خواهد بود که یا دولت فعلی با بحران پایگاه اجتماعی رو به رو شود و یا اینکه دولت فعلی با حفظ محبوبیت و در جهت رقابت با چارچوب هماهنگی به مقتدی صدر روی بیاورد.

در حقیقت مقتدی صدر از طریق اقداماتی مانند ملاقات‌های مکرر با بیت آیت الله سیستانی تلاش می‌کند به قشر خاکستری جامعه عراق این پیام را القا کند که فقط او از میان سیاستمداران مورد تأیید و پذیرش مرجعیت است (باید در نظر داشت تاکنون دیدار رسمی و تأیید شده‌ای میان مقتدی صدر و شخص آیت الله سیستانی صورت نگرفته و این زیارت‌ها صرفاً به بیت ایشان بوده است). همچنین با اقدام اخیر مقتدی صدر تلاش می‌کند این پیام را به نیروهای سیاسی که به فکر ائتلاف با وی هستند و نیروهایی که به فکر حذف گسترده اعضای جریان از بدنه اداری دولت و تلاش برای مقابله با صدر هستند، این امید و در عین حال این هشدار را دهد که امکان بازگشت وی به سیاست هنوز وجود دارد.

سخن پایانی

بازگشت مقتدی صدر یا عدم آن به سازوکار سیاسی و ارتباط میان اقدامات اخیر وی و این احتمال به‌طور کل با 2 چالش مهم رو به رو خواهد بود:

1-چالش اول فضای بازگشت وی است زیرا اگر در شرایط عادی بازگردد صرفاً یک بازیگر مؤثر در فضای شیعی مانند بقیه بازیگران مانند دولت قانون و فتح خواهد بود و این در حالی است که زمانی صدر در سال 2021 شانس در اختیار داشتن نخست وزیری را داشت و از سویی وی هم به‌دنبال تشکیل دولتی تمام صدری بود که به‌خاطر آن اعتراضاتی را در منطقه سبز بغداد راه انداخت اما با چنین بازگشتی عملاً تمامی اقدامات گذشته وی بی نتیجه خواهد بود و این موضوع ممکن است باعث تردیدهایی در میان حامیان وی هم شود.

2-اما اگر صدر طرح دیگری برای چنین بازگشتی داشته‌باشد، لازم است متحدان جدیدی بیابد که این متحدان می‌توانند از قشر خاکستری عراق، تشرینی ها، السودانی یا استانداران موفق باشند اما از سویی دیگر با توجه به سوابق این جریان در تغییر در موضع گیری ها مشخص نیست حتماً بتواند در این زمینه موفق شود.

شهاب نورانی فر