وضعیت “پ‌ک‌ک” و مواضع جدید علیه آن بعد از سفر اردوغان به عراق
علی نوریان
ترکیه همواره حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) را به عنوان تهدیدی علیه امنیت ملی خود قلمداد کرده و خواستار اقدامات قاطعانه برای مقابله با آن بوده است. در طی سفر اخیر رجب طیب اردوغان به عراق در آوریل ۲۰۲۴، موضوع حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) به عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل مورد بحث قرار گرفت.
به گفته ایاد العناز، تحلیلگر سیاسی عراقی، سفر اخیر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه به عراق، در زمانی حساس انجام شد که دو کشور در حال گفتگو و تبادل نظر در مورد موضوعات مختلفی از جمله انرژی و امنیت هستند. این دو محور که در گفتگوهای رسمی مقامات دو کشور مورد بحث قرار گرفتند، از ابعاد سیاسی، امنیتی و اقتصادی برخوردار بودند و در نهایت دو طرف به توافقی برای همکاری دو جانبه در همه زمینه‌ها در عرض ده سال آینده دست یافتند.
ایاد العناز می‌گوید: «به عقیده مقامات ترکیه، فعالیت‌های حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) که از خاک عراق هدایت می‌شود، امنیت ملی و ثبات داخلی ترکیه را به خطر انداخته است». محمد شیاع السودانی در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با رجب طیب اردوغان، با اشاره ضمنی به تحرکات و فعالیت‌های حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) تأکید کرد که «عراق به هیچ قدرتی اجازه نخواهد داد که از خاک خود برای هدف قرار دادن خاک کشور دیگری استفاده کند». به گفته العناز، موضع گیری السودانی عواقبی به دنبال خواهد داشت که دولت عراق را ملزم به پایبندی به آن و مقابله با پایگاه‌ها و اردوگاه‌های “پ‌ک‌ک” و جلوگیری از فعالیت‌های این گروه خواهد کرد، و این در حالی است که “پ‌ک‌ک” دارای روابط مستقیمی با گروه‌های مسلح و احزاب سیاسی عراقی است که در عرصه عمومی عراق فعال هستند.
مواضع جدید علیه “پ‌ک‌ک” و پیام‌های آن
دکتر آلاء العزاوی، پژوهشگر و استاد دانشگاه، می‌گوید: «موافقت بغداد با درخواست آنکارا برای ممنوعیت فعالیت “پ‌ک‌ک” ، به منزله چراغ سبز برای اقدامات نظامی ترکیه در خاک عراق علیه این گروه است. این اقدام، ضمن اعطای مجوز به ترکیه برای حمله به مواضع “پ‌ک‌ک” در شمال عراق، به منزله هشداری برای ایران نیز تلقی می‌شود؛ پیام این اقدام به ایران، هشدار نسبت به ادامه حمایت این کشور از گروه‌های مسلح در منطقه و استفاده از خاک عراق به عنوان ابزاری برای تهدید امنیت همسایگان است. با این حال، ممکن است این اقدام در نهایت به نفع عراق نیز تمام شود، چرا که می‌تواند ترکیه را در قبال برخی پرونده‌های مرتبط با امنیت آبی، از جمله افزایش سهمیه آب جاری به سمت عراق، نرم‌تر کند».
به گفته العزاوی، فراتر از موضوعات آشکار در سفر اردوغان به عراق، موضوعات پنهانی دیگری نیز وجود دارد که به جلوگیری از حملات گروه‌های مسلح وابسته به برخی از کشورهای همسایه به منافع غربی در عراق و سوریه و همچنین جلوگیری از انجام حملات علیه خاک ترکیه مربوط می‌شود که این اقدامات می‌تواند از فلج شدن تجارت و حمل و نقل بین‌المللی در منطقه جلوگیری کند.
آلاء العزاوی می‌گوید: «بسیاری از توافقاتی که طی سفر اردوغان به عراق صورت گرفت مربوط به موضوعاتی است که پیش‌تر در واشنگتن مطرح شده بود. یکی از مهم‌ترین این توافقات، به تغییر وضعیت حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) مربوط می‌شود؛ این حزب که تاکنون ممنوع الفعالیت بوده، به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته خواهد شد. ترکیه قصد دارد با اعلام حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) به عنوان یک گروه تروریستی، نظر شبه‌نظامیان غیر وفادار به دولت عراق را جلب کند تا در حملاتی که به منافع غرب در خاک عراق صورت می‌گیرد، مداخله نکنند؛ این اقدام در حالی صورت می‌گیرد که شبه‌نظامیان وفادار به دولت عراق و حامیان حمله به منافع غرب در خاک عراق، تحت فشار و سرکوب مداوم قرار دارند».
وضعیت اقلیم کردستان در خصوص فعالیت “پ‌ک‌ک”
کفاح محمود، کارشناس مسائل عراق و اقلیم کردستان می‌گوید: «مشکلات بین دو کشور طی دهه گذشته انباشته و پیچیده شده است، که در راس آنها مساله امنیتی قرار دارد که با پیشروی ارتش ترکیه در خاک عراق عمیق تر شده است. بنابراین اردوغان مشکلات زیادی از جمله پرونده امنیتی را به بغداد آورده است، چراکه ترکیه با استفاده از تاسیسات نظامی خود در خاک عراق، بارها اقدام به بمباران مواضع مخالفان خود در اقلیم کردستان کرده است. این حملات که بدون در نظر گرفتن جان غیرنظامیان انجام می‌شود، منجر به کشته و زخمی شدن مردم بی‌گناه و همچنین خسارات مالی فراوانی شده است. مردم کردستان در این میان قربانی اصلی مناقشات میان ترکیه و گروه‌های مخالف آن هستند و ناچار به تحمل پیامدهای این درگیری‌ها، از جمله ناامنی، آوارگی و مرگ عزیزانشان خواهند بود».
مصطفی اوزجیلیک، رهبر حزب میهن‌بان کردستان می‌گوید: «سفر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه به اقلیم کردستان برای منطقه حائز اهمیت است و پیامدهای مثبتی برای شمال کردستان نیز خواهد داشت. اهمیت اقتصادی، تجاری و امنیتی اقلیم کردستان برای ترکیه غیرقابل انکار است؛ از این رو جنگ بین ترکیه و حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) که به داخل اقلیم کردستان نیز کشیده شده، به اقتصاد منطقه و شمال کردستان آسیب‌های زیادی وارد کرده است».
احمد اویصال، کارشناس مسائل ترکیه و عراق می‌گوید: «هدف از سفر اردوغان به عراق و اقلیم کردستان، حمایت از ثبات عراق و اقلیم کردستان بود و ثبات اربیل و بغداد برای ترکیه از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا ترکیه بخشی از ثبات خود را منوط به ثبات عراق و اقلیم کردستان می‌داند». به گفته اویصال، فعالیت حزب کارگران کردستان در خاک عراق مغایر با قوانین این کشور است و ضروری است برای افزایش تفاهم و همدلی دو ملت در جهت ایجاد صلح و ثبات پایدار در منطقه، اقداماتی انجام شود. حسن احمد مصطفی، کارشناس مسائل ترکیه در این خصوص می‌گوید: «بدون اقلیم کردستان، اجرای توافقات میان آنکارا و بغداد غیرممکن است». به گفته مصطفی، آنکارا مسئله اقلیم کردستان را از نظر امنیت ملی حساسترین موضوع می‌داند.
به گفته کفاح محمود، راه حل نهایی برای فعالیت‌های مسلحانه کردها در گروِ مختومه کردن پرونده نظامی نهفته است؛ این اقدام نشان‌دهنده تعهد واقعی دولت ترکیه به حل این معضل داخلی خواهد بود. علاوه بر این دولت ترکیه باید به نیازها و خواسته‌های “شهروندان کرد” خود در کردستان ترکیه توجه جدی و ملموس نشان دهد. این رویکرد، انگیزه و بهانه لازم برای ادامه فعالیت‌های مسلحانه از سوی حزب کارگران کردستان و سایر گروه‌ها در مرزها را از بین خواهد برد.
