از سرگیری پخش برنامه بشیر شو… شیفت از فرهنگ مقاومت به فرهنگ غرب
اسد امیری کیان
مقدمه
از سال ۲۰۰۳، عراق به بستری حاصلخیز برای ظهور و توسعه شبکه‌های رسانه‌ای مختلف و متنوع تبدیل شده است. در میان این شبکه‌ها، رسانه‌های نزدیک به غرب توانسته‌اند سهم بزرگی از صحنه رسانه‌ای عراق را به خود اختصاص دهند. از سال ۲۰۱۴ تاکنون، یک برنامه طنز با حمایت رسمی خبرگزاری آلمان “دویچه وله” تولید و پخش می‌شود و هر جمعه ساعت ۹ شب به وقت بغداد پخش می‌گردد. طبق آمار، این برنامه یکی از پربیننده‌ترین برنامه‌ها در جامعه معاصر عراق به شمار می‌رود. این برنامه با نام “جمهوری البشیر” یا “البشیر شو” شناخته می‌شود و توسط “احمد البشیر” ارائه می‌شود که فعالیت اصلی خود را از طریق پلتفرم یوتیوب آغاز کرد، اما در شبکه‌های اجتماعی مختلف نیز فعال است و پایگاه هواداران گسترده‌ای دارد.
“البشیر شو” در سال ۲۰۱۴ همزمان با تشدید حمله سازمان داعش که از فرقه‌گرایی و جنگ‌های مذهبی به عنوان پوششی برای اقدامات خود در عراق استفاده می‌کرد، ظهور کرد. این برنامه در اولین قسمت‌های خود حدود یک و نیم میلیون بازدید به دست آورد و تیم “البشیر شو” خود را به عنوان برنامه‌ای معرفی کرد که هدفش مبارزه با فرقه‌گرایی در تمام اشکال آن، از فرقه‌گرایی تجسم یافته در احزاب و شخصیت‌های سیاسی گرفته تا روحانیونی است که از فرقه‌گرایی برای ضربه زدن به وحدت عراق استفاده می‌کنند.
عوامل موفقیت و محبوبیت البشیر شو
برنامه طنز عراقی “البشیر شو” که توسط روزنامه‌نگار احمد البشیر ارائه می‌شود، توانسته است از نظر تعداد بازدید در یوتیوب در صدر فهرست برنامه‌ها قرار گیرد، به طوری که صدها نفر منتظر زمان پخش آن هستند. این برنامه سوالات متعددی را در جامعه عراق مطرح می‌کند و گاهی اوقات مردم را وادار می‌کند تا با سرخوردگی‌هایی که انباشته شده و باعث شده سکوت و تفکر کنند، روبرو شوند. از جمله سوالات قابل توجه: آیا باید به زندگی در میان این حجم از ویرانی و فساد ادامه دهیم؟ “البشیر شو” به عنوان ابزاری برای انتقال اخبار و وقایع به طنز متکی است و توانسته است تابوها را بشکند و از خطوط قرمز عبور کند و از زبانی نزدیک به شهروندان، از جمله لهجه عامیانه و ضرب‌المثل‌های مردمی استفاده کند. در مقابل، اکثر شبکه‌های ماهواره‌ای وابسته به احزاب سیاسی، دیدگاه‌های خود را به دور از هرگونه انتقاد تند ارائه می‌دهند، در حالی که “البشیر شو” از واقعیت جامعه عراق بهره می‌برد و این امر باعث می‌شود نگاه طنزآمیز او به مسائل مختلف جذابیت گسترده‌ای داشته باشد.
اهداف برنامه البشیر شو
احمد البشیر در مورد اهداف برنامه‌اش می‌گوید: «ما فقط به دنبال خنداندن عراقی‌ها و کمک به آن‌ها برای غلبه بر غم‌ها و ترس‌هایشان هستیم.» او افزود: «عراقی‌ها از روش سنتی ارائه اخبار خسته شده‌اند و ما سعی می‌کنیم آن را با سبک خاص خود ارائه دهیم تا بخندند.» البشیر اشاره کرد که این برنامه به هر چیز منفی در عراق حمله می‌کند و مقامات و سیاستمداران فاسد و ناکارآمد، و همچنین فرقه‌گرایان، افراط‌گرایان و گروه‌های مسلح را مسخره می‌کند. با توجه به این اظهارات، می‌توان اهداف واقعی این برنامه را استنباط کرد. تا سال ۲۰۱۷، “البشیر شو” بر تمسخر داعش متمرکز بود، اما پس از محو شدن این سازمان و تبدیل شدن آن به سلول‌های پراکنده، محتوای برنامه تغییر کرد و بیشتر بر فساد گسترده در عراق و انتقاد از سیاستمداران عراقی متمرکز شد. با شروع سال ۲۰۱۸، این برنامه شروع به انتقاد علنی از فساد احزاب شیعه نزدیک به ایران کرد و با آغاز اعتراضات اکتبر ۲۰۱۹ در مناطق با اکثریت شیعه در جنوب و مرکز عراق، این انتقادات به اوج خود رسید و به اعتراضات میدانی تبدیل شد. حتی بودجه حشد الشعبی نیز از تمسخر در امان نماند، زیرا این برنامه حشد الشعبی را به هدر دادن پول‌های عمومی متهم کرد، علیرغم اینکه برای محافظت از عراق در برابر گروه‌های جهادی سلفی تأسیس شده بود. پس از صدور فتوای جهاد از سوی مرجعیت عالی، آیت‌الله العظمی سید سیستانی، که خواستار مقاومت در برابر دشمن تکفیری شد، شیعیان به همراه برخی طوایف دیگر و اقلیت‌های دینی در عراق به این امر پیوستند. این رویداد پایه‌های فرهنگ مقاومت را در جامعه عراق بنا نهاد و مقاومت در برابر ظلم به یک مطالبه اصلی تبدیل شد. اما با فروکش کردن آثار داعش، فرهنگ مقاومت به تدریج رو به زوال گذاشت و فرهنگ غربی جایگزین آن شد، تا جایی که گروه‌های مقاومت در معرض انتقاد و تمسخر قرار گرفتند. به نظر می‌رسد “البشیر شو” به دنبال تسریع این روند ضد مقاومت است و از نقاط ضعف ساختاری در استفاده از قدرت نرم، نه تنها در گروه‌های مقاومت داخل عراق، بلکه در جبهه مقاومت به طور کلی، بهره می‌برد، که به موفقیت برنامه‌هایی مانند “البشیر شو” کمک کرده است.
مرکز دراسات الشهيد الخامس
