دلایل کناره گیری های متوالی شرکت‌های نفتی از عراق چیست؟
شرکت شل که شرکتی نفتی و هلندی است اخیراً کنار کشیدن خود از پروژه صنایع پتروشیمی غول‌پیکر عراق که به “نبراس” معروف است را اعلام‌کرد. این در حالی است که وزارت صنایع و معادن عراق تأکید کرد کناره گیری این شرکت از این پروژه به‌دلیل تغییر سیاست‌های آن در سرمایه‌گذاری در صنایع پتروشیمی است.
به گزارش الجزیره نت در این باره جان کروکر معاون مدیر اجرایی شرکت شل در خلال دیدار اخیر خود با نخست‌وزیر عراق محمد شیاع السودانی در حاشیه سفر اخیر السودانی به هلند طبق توصیف خویش گفت کنار کشیدن این شرکت به‌دلیل “تغییر ناگهانی در برنامه‌های این شرکت مرتبط با پروژه‌های پتروشیمی در نواحی مختلف دنیا می‌باشد”. وی تأکید کرد این شرکت بر تداوم فعالیتش در عراق در پروژه‌های دیگر اهتمام می‌ورزد.
کنار کشیدن شرکت هلندی شل اولین مورد از نوع خودش و از سوی شرکت‌های نفتی نیست زیرا پیش از این شرکت، شرکت آمریکایی اکسون موبیل از فعالیت در برخی از میادین نفتی در جنوب کشور کناره گیری کرد و این به‌غیر از کناره گیری شرکت‌های بین المللی دیگر از جمله 3 شرکت چینی است که پیش از این برای کسب مجوز پنجم تولید و استخراج نفت اقدام کرده‌بودند و این موضوع باعث مطرح شدن پرسش‌های متعددی درباره دلایل این کناره گیری ها و آسیب‌های اقتصادی ناشی از آن می‌گردد.
پتروشیمی نبراس
در این زمینه استاد اقتصاد در دانشگاه بصره و متخصص در امور نفتی نبیل المرسومی می‌گوید پروژه نبراس بزرگ‌ترین پروژه پتروشیمی در خاورمیانه محسوب می‌گردد و ظرفیت تولید آن تقریباً 1.8 میلیون تن از ماده پلی اتیلن همراه با پالایشگاهی با ظرفیت 300 هزار بشکه در روز می‌باشد و این پروژه متکی بر واردات گاز متان تولید شده از گاز طبیعی همراه با نفت به‌عنوان ماده اولیه صنایع پتروشیمی می‌باشد.
وی در ادامه اظهاراتش می‌گوید اهمیت این پروژه از این جهت است که پایگاه صنعتی بزرگی را برای حمایت از صنایع پلاستیک و کائوچو و تمامی صنایع مرتبط به آنها تشکیل می‌دهد و این در هنگامی است که ارزش این پروژه تقریباً 11 میلیارد دلار برآورد می‌شود و در کنار آن 40 هزار فرصت شغلی را فراهم می‌کند و این به‌غیر از درآمد مالی است که ارزش آن تقریباً 1.4 میلیارد در سال برآود می‌شود.
درباره کناره گیری شرکت شل هم المرسومی اشاره دارد که مذاکرات عراق با این شرکت از سال 2015 آغاز گردید و توزیع سهم‌ها بدین شکل بود که 49% برای شرکت در مقابل 51% برای دو وزارتخانه نفت و صنایع عراق باشد. وی در ادامه توضیح می‌دهد تصمیم بر کناره گیری بر اساس تمرکز این شرکت بر تغییر پیش آمده در راهبرد آن در پروژه‌های پتروشیمی می‌باشد. همچنین این کارشناس عراقی می‌گوید این سومین‌بار است که شل چنین تصمیمی را در عراق می‌گیرد، پس از آنکه از دو میدان نفتی مجنون و غرب القرنه کنار کشیده‌بود.
کناره گیری لجستیک یا امنیتی؟
به باور المرسومی شرکت شل با 2 مشکل رو به رو شد که اولین آنها مرتبط با کنار کشیدن این شرکت از فعالیت‌هایش در دو میدان نفتی مجنون و غرب القرنه بود و این در حالی بود که مشکل دیگر مرتبط با امکان پیاده سازی میزان کمیسیون در قراردادهای نفتی عراق بود و در این باره اشاره دارد که هزینه مشخص شده در قرار داد تقریباً 11 میلیارد دلار برآورد می‌شد اما کمیسیون اضافی آن طبق محاسبات این شرکت بین 3 تا 4 میلیارد دلار به‌غیر 11 میلیارد یاد شده بوده است.
وی در ادامه توضیح داد وضعیت امنیتی پر تنش در عراق هم علت دیگری است که به علل کناره گیری شل از این پروژه افزوده شد و این پس از تنش‌هایی است که در 2 ماه اخیر میان گروه‌های مسلح و نیروهای آمریکایی رخ داده‌بود.
از سویی دیگر سخنگوی وزارت نفت عراق عاصم جهاد تأکید دارد کناره گیری شرکت شل به‌دلیل روی آوردن آن به پروژه‌های گازی به‌جای پروژه‌های نفتی و پتروشیمی است زیرا این شرکت به‌سوی پروژه‌هایی با سودآوری بیشتر روی می‌آورد و این موضوعی است که شل برای آن در نواحی مختلف دنیا فعالیت دارد. وی طبق گفته‌هایش اشاره کرد مسئولان این شرکت این موضوع را برای وزارت نفت و دولت عراق توضیح دادند. عاصم جهاد در اظهاراتش توضیح داد کناره گیری شل شامل تمامی پروژه‌ها نشده است زیرا همچنان این شرکت سرمایه‌گذاری مهمی در پروژه شرکت گاز بصره دارد.
این مسئول عراقی توضیح داد شرکت شل سهامی 44% از پروژه گاز بصره را در اختیار دارد که این در کنار شرکت ژاپنی میتسوبیشی است که 5% از سهم این پروژه را در اختیار دارد و این به‌غیر از سهام شرکت‌های دیگر است و او در ادامه می‌گوید از حضور شل در این پروژه 14 سال می‌گذرد و او می‌گوید این شرکت “در زمینه سرمایه‌گذاری گاز همراه با نفت مشارکت دارد”.
عاصم جهاد درباره بقیه شرکت‌هایی که از فعالیت در عراق کناره گرفته‌اند، توضیح می‌دهد که دلایل کناره گیری شرکت آمریکایی اکسون موبیل سود اندکی است که از فعالیت در عراق به‌دست می‌آورد. وی می‌گوید سرمایه‌گذاری‌های اکسون موبیل در میدان نفتی القرنه دیگر به سود آن نیست و طبق اظهارات سخنگوی وزارت نفت عراق این طبق اعلام شرکت می‌باشد و کناره گیری این شرکت طی توافقی با دولت عراق صورت گرفته است.
از سویی دیگر کارشناس امور امنیتی حسن العبیدی می‌گوید دلایل کناره گیری شرکت شل از طریق اظهارات مسئولانش روشن می‌باشد. با این حال تمامی شرکت‌های سرمایه‌گذاری بین المللی در سرمایه‌گذاری‌های خود بر عوامل متعددی متکی هستند ومهم ترین آن عامل امنیت است که ممکن است منجر به خسارت‌های میلیاردها دلاری برای این شرکت گردد.
وی در اظهارات خود اضافه می‌کند اتفاقات رخ داده در عراق در خلال 2 ماه اخیر که شامل حمله به پایگاه‌های ائتلاف بین المللی و بمباران نقاطی در کشور و در قلب پایتخت بغداد توسط هواپیماهای آمریکایی می‌شود، طبق بیان وی این موضوع به‌طور بسیار بر نگاه سرمایه‌گذاران به کشور در بازارهای بین المللی تأثیر می‌گذارد.
میزان خسارت‌ها چه قدر است؟
در این زمینه سخنگوی وزارت نفت عراق می‌گوید کشورش هیچ ضرر را در نتیجه کناره گیری اکسون موبیل متحمل نشده است و او می‌گوید سهم این شرکت به شرکای دیگر حواله داده شد و در این میان برخی از این شرکت‌ها ملیت‌های متفاوتی دارند و این در حالی است که وی تأکید دارد عراق هیچ قرارداد الزام آوری با شرکت شل امضا نکرده‌است.
وی افزود دولت دارای توانایی برای جذب شرکت‌های بین المللی دیگر برای توسعه پروژه نبراس است؛ خصوصاً که طبق اظهارات وی دولت تلاش بسیاری برای سرمایه‌گذاری بر روی گاز همراه با نفت دارد.
در این باره کارشناس امور اقتصادی صفوان قصی با اظهارات سخنگوی وزارت نفت موافق است و اضافه می‌کند بغداد شروع به جست و جو برای یافتن جایگزین‌هایی برای شرکت شل کرده است و او می‌گوید شرکت داخلی گاز بصره و شرکت سعودی آرامکو می‌توانند جایگزین شرکت شل گردند.
صفوان قصی در ادامه اظهاراتش می‌گوید دولت عراق امید دارد در پروژه‌های پتروشیمی سرمایه‌گذاری داشته‌باشد و این موضوع برای عراق مبالغ بسیاری فراهم خواهد کرد و این به‌غیر از کاهش آلودگی زیست محیطی است؛ خصوصاً که تقضای جهانی برای تولیدات پتروشیمی رو به افزایش است و این در سایه تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه در نتیجه جنگ با اکراین می‌باشد.
در این خصوص به کارشناس امور نفتی نبیل المرسومی باز می‌گردیم. او می‌گوید خسارت‌های مالی عراق قابل ارزش‌گذاری نیستند؛ خصوصاً که پروژه نبراس می‌توانست درآمدهای مالی بسیاری را فراهم کند که به 1.8 میلیارد در سال می‌رسید و به‌علاوه آن هزاران فرصت شغلی را فراهم می‌کرد و این به‌غیر از مدت زمان بسیاری است که مذاکرات میان شرکت شل و دولت عراق به طول انجامید و از سال 2015 آغاز شده بود. وی توضیح می‌دهد که مدت زمان اساسی مورد نیاز برای این پروژه 6 سال می‌باشد و پس از آن راه اندازی عملی آن آغاز می‌گردد و این احتمالاً به‌معنای مذاکرات دوباره با شرکت‌های دیگر و با شرایط و جزئیات جدیدی است.
وی در ادامه افزود سرمایه‌گذاری در تمام نواحی دنیا متکی به پیش بینی‌های مرتبط با آینده آن کشور مورد سرمایه‌گذاری است که آن کشور باید به عوامل قوانین مورد معمول و ثبات سیاسی و امنیتی و زیرساخت‌ها و سطح بوروکراسی اداری توجه داشته‌باشد و طبق گفته وی در نتیجه اینها عراق پس از اینکه شاهد وضعیت بد امنیتی در خلال 2 ماه گذشته‌بود، فضای سرمایه‌گذاری‌اش نمی‌تواند برای فعالیت شرکت‌های سرمایه‌گذاری -به‌استثنای شرکت‌های استخراج نفت دارای معیارهای متفاوت- امن محسوب گردد.
همچنین المرسومی می‌گوید فضای عراق غیر جذاب برای سرمایه‌گذاری می‌باشد و این به‌علت تأثیر بالای خطرهایی می‌باشد که بر بازدهی اقتصادی این پروژه تأثیر می‌گذارد. وی اشاره می‌کند بیشتر شرکت‌های سرمایه‌گذاری در عراق در پروژه‌هایی فعالیت دارند که مدت بازدهی سرمایه برای آنان سریع می‌باشد و این پروژه‌ها بلند مدت نیستند. وی برای دلیل این سخن خود می‌گوید دولت عراق پروژه راهبردی پالایشگاه‌های شرکت فاو را برای سرمایه‌گذاری عرضه کرد که تولید آن به 300 هزار بشکه در روز می‌رسید و دارای امتیازات بالایی بود که به 50 سال می‌رسید اما به گفته وی این پروژه پس از کناره گیری تعدادی از شرکت‌ها به نتیجه نرسیده‌است.
گفتنی است عراق در جایگاه پایینی در رده بندی بانک جهانی در زمینه شاخص‌های سرمایه‌گذاری قرار دارد زیرا این کشور در جایگاه 172 از میان 190 کشور می‌باشد و علت آن از نظر المرسومی انتشار سلاح میان گروه‌های مسلح و عشایر می‌باشد و طبق بیان المرسومی این به‌غیر از انتشار فساد و بوروکراسی و فشارهایی است که شرکت‌های سرمایه‌گذاری با آن رو به رو می‌شوند.
