مسجد حنانه
مسجد حَنّانه، مسجدی در شهر نجف که طبق نقلهای تاریخی، زمین آن، دو بار در عزای امامان شیعه(علیهم السلام) ناله کرده است؛ یک بار در زمان تشییع پیکر ضربت خورده حضرت امیرالمؤمنین(ع) و بار دیگر پس از واقعه کربلا. علت نامگذاری مسجد نیز همین است. این مسجد پیشتر در خارج از نجف و در منطقه ای میان نجف و کربلا بوده و در محله حنانه، به فاصله ۲.۵ کیلومتری از حرم امیرالمؤمنین(ع)، سمت شمال نجف، و در نزدیکی مرقد کمیل بن زیاد نخعی واقع است. در سدههای اخیر با گسترش شهر نجف، این مسجد شریف نیز جزو شهر نجف قرار گرفته است.
روایت تاریخی
مسجد حنانه از دو جهت، سبب حرمت بخشی نزد شیعیان گردیده است:
اولاً. در روایات تاریخی آمده است که در این محل، ستون یا دیواری قرار داشته است که هنگام تشییع شبانه امیرالمؤمنین(ع) از کوفه به نجف وقتی بدن مطهر آن حضرت را از کنار این مکان عبور میدادند. در این روایت تاریخی آمده است که این ستون یا دیواره، از حزن و غمِ فرقِ شکافته علی مرتضی، خم شد. ظاهراً مسجد حنّانه، در جایگاه همان ستون بنا شده است. در روایتی آمده است که از امام صادق علیه السلام (ششمین امامِ شیعیان) پرسیده شد این ستون که در راه نجف قرار دارد، چیست؟
امام(ع) فرمود: «هنگامی که جنازه امیرالمؤمنین (ع) را از اینجا عبور میدادند این ستون از اندوه بر شهادتِ علی بن ابی طالب خم شد، چنانکه تخت ابرهه هنگام ورود عبدالمطلب بر او خم شد.»
ثانیاً. به هنگام حمل سرهای مبارک شهدای واقعه کربلا به سمت کوفه، رأس مطهر اباعبدالله (ع) را بر زمین این مسجد گذاشتند. گفتهاند در این هنگام صدایی شبیه به ناله بچه شتری که مادرش را گم کرده باشد بلند شد. حنانه یعنی آن بچه ای که ناله می کند و مادرش را می خواند؛
در روایات اسلامی نقل است که حضرت صادق(ع) هنگام سفر به کوفه و نجف، در سه مکان ایستادند و نماز گزاردند که یکی از آنها در این محل بود. هنگامی که علّت را پرسیدند، فرمودند: «رأس بریده ی جدم حسین(ع) را در اینجا نهادند»
علت نامگزاری
درباره چرایی نامگزاری این مسجد سه مطلب بیان شده است:
اول. حنانه (گریهکننده) نامیدن این مسجد به علت ناله آن ستون یا دیواره در زمان تشییع جنازه امام علی(ع) است.
دوم. ناله زمین این مسجد را، مربوط به زمان حضور سرهای شهدای کربلا دانستهاند.
سوم. برخی نیز گفتهاند نام این مسجد از «حنا»، نام دیر قدیمی مسیحیان که در این محل قرار داشته، گرفته شده است.
اعمال مسجد حنانه
اصلیترین عمل وارده در این مسجد زیارت امام حسین(ع) و نماز زیارت سیدالشهداء است؛ در روایات است که وقتی امام صادق(ع) وارد شهر نجف و کوفه شدند در سه جا از اسب پیاده شده، سلام داده و به نماز پرداختند، اولی حرم امام علی(ع)، دومی مسجد حنانه و موضع رأس الحسین(ع)، و سوم مقام امام زمان(عج) در وادی السلام.
